Χρονοδιάγραμμα: Διερευνητικές εντολές και εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας

Σε περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν καταφέρει να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία, παράλληλα μπορούν να κινηθούν οι προβλεπόμενες από το Σύνταγμα διαδικασίες των διερευνητικών εντολών για τον σχηματισμό κυβέρνησης και της συγκρότησης σε Σώμα της νέας Βουλής που θα προκύψει από τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου με τη δεύτερη φάση των ψηφοφοριών για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. 

Η αδυναμία της προηγούμενης Βουλής να εκλέξει Πρόεδρο άνοιξε έναν περίπλοκο κύκλο θεσμικών διαδικασιών, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται μια ιδιομορφία: αν δεν προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση και η προβλεπόμενη συνταγματική διαδικασία των διερευνητικών εντολών δεν αποδώσει, η χώρα θα πρέπει να προσφύγει ούτως ή άλλως εκ νέου στις κάλπες ανεξαρτήτως του ότι η νεοσυσταθείσα Βουλή θα μπορεί να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας λόγω της σχετικής πλειοψηφίας που προβλέπεται. 

Αν πάλι καταστεί δυνατός ο σχηματισμός κυβέρνησης, η πλειοψηφία που θα προκύψει μπορεί να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αν όχι από την πρώτη (180 ψήφοι), τότε σίγουρα από τη δεύτερη ψηφοφορία (151 ψήφοι).

Η διαδικασία για τον σχηματισμό κυβέρνησης θα ξεκινήσει μετά τη δημοσιοποίηση του 100% των αποτελεσμάτων της Επικράτειας και αφού ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλέσει το πρώτο, δηλαδή τον ΣΥΡΙΖΑ, και του δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.

Οι διερευνητικές εντολές

Η Βουλή μπορεί με σιωπηρή συμφωνία να συγκληθεί σε Σώμα, με τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών για τον σχηματισμό κυβέρνησης να βρίσκεται σε εξέλιξη. 

Έτσι, το χρονοδιάγραμμα των εξελίξεων θα μπορούσε να εξελιχθεί ως εξής: 

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναμένεται το πιθανότερο (σύμφωνα και με την ως τώρα εμπειρία) να δώσει την Τρίτη 27 Ιανουαρίου 2015 (αφού έχουν ανακοινωθεί επισήμως από το υπουργείο Εσωτερικών τα ποσοστά που έλαβαν τα κόμματα) την πρώτη διερευνητική εντολή στο πρώτο σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμμα, που θα προκύψει από τις κάλπες και δεν θα έχει αυτοδυναμία (σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο λόγω της πίεσης του πολιτικού χρόνου να δοθεί η διερευνητική εντολή ακόμη και αυθημερόν, δηλαδή, αύριο, Δευτέρα). 

Το Σύνταγμα (άρθρο 37) προβλέπει ότι «αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής».

Αν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, τότε ο Πρόεδρος «παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και αν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου κόμματος». 

Το Σύνταγμα προβλέπει ότι κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι ο κάθε αρχηγός είναι υποχρεωμένος να εξαντλήσει το διάστημα αυτό, όπως άλλωστε έχει συμβεί στο παρελθόν.

Η νέα Βουλή

Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα για την προκήρυξη των εκλογών, η νέα Βουλή που θα προκύψει θα συγκληθεί την Πέμπτη 5 Φεβρουαρίου 2015, όταν δηλαδή θα έχει ολοκληρωθεί κατά την πάγια τακτική και η καταμέτρηση από τα πρωτοδικεία των σταυρών προτίμησης. 

Με βάση την εμπειρία, η Βουλή συγκαλείται 10-11 ημέρες μετά τις εκλογές, με εξαίρεση το 1996 που συγκλήθηκε ύστερα από 15 ημέρες.

Το Σύνταγμα και ο Κανονισμός της Βουλής προβλέπουν ότι η νέα Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές συγκροτείται σε Σώμα και ορκίζονται τα νεοεκλεγέντα μέλη της.

Mετά την oρκωμοσία των βoυλευτών o πρoσωρινός πρόεδρός της (ο πρώτος αντιπρόεδρος του απελθόντος Προεδρείου) καλεί για την επομένη ημέρα, όπως ορίζει το άρθρο 7 του Κανονισμού της Βουλής, εν προκειμένω την Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου 2015, τoυς βoυλευτές να εκλέξoυν τoν Πρόεδρo της Boυλής (με μυστική ψηφoφoρία και με την απόλυτη πλειoψηφία τoυ όλoυ αριθμoύ των βoυλευτών). 

Ακολούθως η Boυλή, κατά την αμέσως επόμενη συνεδρίαση, όπως προβλέπει το άρθρο 8 του Κανονισμού, εκλέγει με τέσσερις διαδoχικές, χωριστές, ψηφoφoρίες τoυς αντιπρoέδρoυς, τoυς κoσμήτoρες και τoυς γραμματείς. 

Η αμέσως επόμενη συνεδρίαση μπορεί να είναι το ίδιο απόγευμα (της 6ης Φεβρουαρίου). Από εκεί και πέρα ανοίγει ο δρόμος για τη δεύτερη φάση των ψηφοφοριών για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, η οποία, σύμφωνα με κοινοβουλευτικούς κύκλους, πιθανολογείται να ξεκινήσει το Σάββατο 7 Φεβρουαρίου 2015. 

Η εκλογή Προέδρου

H Bουλή που αναδεικνύεται από τις νέες εκλογές, αμέσως μόλις συγκροτηθεί σε σώμα, εκλέγει με ονομαστική ψηφοφορία Πρόεδρο της Δημοκρατίας με την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών (180), ενώ αν δεν επιτευχθεί η πλειοψηφία αυτή η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ύστερα από πέντε πλήρεις ημέρες (δηλαδή στις 13 Φεβρουαρίου) και εκλέγεται Πρόεδρος εκείνος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών (151).

Αν πάλι δεν επιτευχθεί ούτε αυτή τη φορά η απαιτούμενη πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται για τρίτη φορά, πάλι ύστερα από πέντε πλήρεις ημέρες (δηλαδή στις 19 Φεβρουαρίου), μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφησαν και θεωρείται ότι έχει εκλεγεί Πρόεδρος Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε τη σχετική πλειοψηφία.

Ο κίνδυνος νέων εκλογών

Από τη στιγμή που οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει τον σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου τον σχηματισμό κυβέρνησης (υπηρεσιακής), όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές.

Η παράλληλη διαδικασία των διερευνητικών εντολών για τον σχηματισμό κυβέρνησης και της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας (δεύτερη φάση) δεν έχει προηγούμενο τουλάχιστον μεταπολιτευτικά. 

Σε κάθε περίπτωση ακόμη και αν δεν καταλήξει η διαδικασία των διερευνητικών εντολών σε σχηματισμό νέας κυβέρνησης, η νέα Βουλή υποχρεωτικά θα πρέπει να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας. 

Αν διαπιστωθεί δε αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, η χώρα θα ξαναπάει σε εκλογές, αυτή τη φορά όμως χωρίς σταυρό προτίμησης αλλά με λίστα, καθώς δεν θα έχει παρέλθει το 18μηνο που προβλέπει ο εκλογικός νόμος από τις προηγούμενες εκλογές.