Βαρύ το τίμημα για την Αφρική από την πτώση της τιμής πετρελαίου

Η Αφρική , όχι η Ρωσία ούτε η Βενεζουέλα, θα είναι αυτή που θα πληρώσει το βαρύτερο τίμημα για το φθηνότερο πετρέλαιο που μπορούν, προς το παρόν τουλάχιστον, να καταναλώσουν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί.

Εχοντας βασίσει εκ των πραγμάτων την ανάπτυξή τους στα έσοδα από το πετρέλαιο και έχοντας σχεδιάσει δαπάνες που θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν το βιοτικό επίπεδο και την ποιότητα ζωής των πολιτών τους, αλλά και να προσφέρουν θέσεις εργασίας στους νέους τους, οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες της Αφρικής βρίσκονται προ οικονομικού αδιεξόδου: τα έσοδά τους, που προέρχονται σε συντριπτικά ποσοστά από το πετρέλαιο, συρρικνώνονται, τα νομίσματά τους βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση και τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα επίσης, ενώ απειλούνται άμεσα από εκτίναξη του πληθωρισμού. Ετσι, ορισμένες από αυτές τις χώρες βλέπουν ήδη να ανοίγεται και πάλι μπροστά τους ο δρόμος προς το ΔΝΤ και τις δραματικές περικοπές δαπανών.

Πολύς λόγος έχει γίνει για την ύπαρξη κερδισμένων και χαμένων από την πτώση του πετρελαίου, αλλά αναμφίβολα οι χώρες της Μαύρης Ηπείρου είναι οι φτωχότερες ανάμεσα στις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες. Οι τελευταίες έρευνες κατατείνουν στο συμπέρασμα πως ο αντίκτυπος της πτώσης του πετρελαίου για τις οικονομίες τους θα είναι μεγαλύτερος από εκείνον της επιδημίας του Εμπολα.

Η πρώτη σε παραγωγή πετρελαίου χώρα της Αφρικής, η Νιγηρία, έχει ήδη διαπιστώσει συρρίκνωση της οικονομίας της κατά 40 δισ. δολάρια, ποσό σαφώς υψηλότερο από εκείνο των 32 δισ. δολαρίων που, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, θα ήταν ο απολογισμός του Εμπολα για όλη τη ζώνη της υποσαχάριας Αφρικής. Και αυτό γιατί το 75% των εσόδων της χώρας προέρχεται από το πετρέλαιο, που παράλληλα αντιπροσωπεύει το 95% των εξαγωγών της. Το νόμισμά της, το νάιρα, έχει υποτιμηθεί κατά περισσότερο από 10% ενώ τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα έχουν περιοριστεί στα 36,5 δισ. δολάρια, δυσχεραίνοντας οποιαδήποτε προσπάθειά της να το στηρίξει.

Δεύτερη σε παραγωγή πετρελαίου μεταξύ των αφρικανικών χωρών, η Ανγκόλα έχει δει το νόμισμά της να υποχωρεί κατά περισσότερο από 3% μέσα στους τρεις μήνες που έχουν μεσολαβήσει από τον Σεπτέμβριο, ενώ εντείνεται η ανησυχία για τα δημόσια οικονομικά της χώρας. Στα τέλη του 2013 η κυβέρνηση της Λουάντα προέβλεπε ότι το 2014 θα είχε ανάπτυξη 8,8% και δημοσιονομικό έλλειμμα 5% καθώς είχε προγραμματίσει ένα πρόγραμμα δημοσίων δαπανών για έργα υποδομής. Δεδομένου, όμως, ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο αντιπροσωπεύουν το 50% του ΑΕΠ της Ανγκόλας και το 90% των εσόδων της σε συνάλλαγμα, οι δαπάνες αυτές είχαν σχεδιαστεί βάσει της υπόθεσης ότι η τιμή του πετρελαίου θα κυμαινόταν στα 98 δολάρια το βαρέλι.

Επιχειρώντας να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, η κυβέρνηση χαράσσει τώρα τα σχέδιά της με μια τιμή της τάξεως των 81 δολαρίων το βαρέλι, που, όμως, έχει προ πολλού αποδειχθεί υπερβολικά αισιόδοξη. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας έχουν συρρικνωθεί στα 27 δισ. δολάρια αποτρέποντας μια παρέμβαση με σκοπό τη στήριξη του νομίσματος. Στην περίπτωση αυτή το πιθανότερο θα είναι ραγδαία μείωση των δαπανών, αύξηση του εξωτερικού δανεισμού όπως και εκ νέου προσφυγή στο ΔΝΤ, όπως συνέβη και μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Οι δύο μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγοί χώρες της Αφρικής, η Νιγηρία και η Ανγκόλα, έχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης του αγροτικού τους τομέα, όμως εξακολουθούν να εισάγουν το μεγαλύτερο τμήμα των ειδών διατροφής και των καταναλωτικών προϊόντων. Ετσι η υποτίμηση των νομισμάτων τους θα καταστήσει πολύ ακριβά αυτά τα είδη πρώτης ανάγκης επιταχύνοντας τον πληθωρισμό και προκαλώντας ενδεχομένως κοινωνικές ταραχές. Παράλληλα, όμως, η υποτίμηση των νομισμάτων τους καθιστά εξαιρετικά ακριβές τις εισαγωγές μηχανολογικού εξοπλισμού. Δυσχεραίνονται, έτσι, οι προσπάθειες της Αφρικής να κεφαλαιοποιήσει τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, οικοδομώντας ισχυρές βιομηχανίες που θα μπορούσαν να προσφέρουν θέσεις εργασίας στα εκατομμύρια νέων που εισέρχονται κάθε χρόνο στην αγορά εργασίας.

Σε ό,τι αφορά, άλλωστε, την Γκάνα, που έχει αναδειχθεί σε πετρελαιοπαραγωγό χώρα μόλις τα τελευταία τρία χρόνια, έχει ήδη προσφύγει στο ΔΝΤ προσπαθώντας να σταθεροποιήσει το νόμισμά της, που κατρακυλούσε εν μέρει εξαιτίας των μειωμένων εσόδων από το πετρέλαιο. Προεξοφλώντας υψηλά έσοδα από το πετρέλαιο, προχώρησε σε εκτεταμένο δανεισμό για να χρηματοδοτήσει δημοφιλή μέτρα όπως ο τριπλασιασμός των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και μια σειρά επιδοτήσεων στα καύσιμα. Αισθητός είναι, άλλωστε, ο αντίκτυπος της πτώσης των τιμών στις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, συμπεριλαμβανομένων των δύο χωρών που έχουν προκύψει από τη διάσπαση του Σουδάν.

Μεταξύ των εκτός Αφρικής πετρελαιοπαραγωγών χωρών, της οποίας η θέση μπορεί να θεωρηθεί εξίσου δυσχερής με εκείνη των χωρών της Μαύρης Ηπείρου, είναι η Βενεζουέλα. Το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει το 95% των εξαγωγών της, ενώ οι φόροι από τις πωλήσεις πετρελαίου κατά μέσον όρο πάνω από το 40% των εσόδων της κυβέρνησης. Το Καράκας πήρε την πρωτοβουλία να ζητήσει έκτακτη σύνοδο του ΟΠΕΚ τον Οκτώβριο, όπως και τώρα που ζητάει έκτακτη σύνοδο πριν από την προγραμματισμένη για τον Ιούνιο.

Πηγή: Καθημερινή