Υπανάπτυξη αντί για ανάπτυξη

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟΥ

Αν μη τι άλλο, έχουμε ακόμη μία κυβέρνηση με την οποία μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Ακόμη μία κυβέρνηση από την οποία δεν περιμένουμε εκπλήξεις. Τουλάχιστον θετικές. Έχουμε μάθει πλέον ότι πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι όταν ακούμε για πολλά κεράσια. Μπορεί να περιμέναμε κάτι διαφορετικό, αλλά πλέον πρέπει να το πάρουμε απόφαση. Οι αποδείξεις είναι πολλές. Και ήρθε ακόμη μία. Το περιβόητο σχέδιο ανάπτυξης της κυβέρνησης, που προετοιμάζεται για δύο χρόνια και το οποίο μιλάει απλά για προσωρινές θέσεις απασχόλησης με χαμηλές αμοιβές – χαρτζιλίκι, το οποίο, ούτε ανάπτυξη πρόκειται να φέρει, ούτε πρόοδο, ούτε πρόκειται να συγκρατήσει τις ορδές των νέων πτυχιούχων και επιστημόνων που φεύγουν στο εξωτερικό.

Αυτό το περιβόητο σχέδιο ανάπτυξης της κυβέρνησης, κάθε άλλο παρά μπορεί να θεωρηθεί μοχλός και εργαλείο το οποίο θα δώσει ώθηση στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας. Βασική πρόβλεψή του είναι η πρόσληψη προσωρινά απασχολούμενων στο δημόσιο. Και τούτο διότι απλά έτσι καλύπτει το πρόβλημα, δεν δημιουργεί μόνιμες θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Ουσιαστικά, αυτό που προβλέπει το Σχέδιο είναι το κράτος να “φορτωθεί” και άλλους 150.000 εργαζόμενους ετησίως μέσα από την υλοποίηση ενός τριετούς προγράμματος, έστω και αν αυτές οι θέσεις είναι προσωρινής απασχόλησης και ενός προκαθορισμένου κατώτατου μισθού, με συνολικό κόστος 1,5% του ΑΕΠ σε βάθος τριετίας. Δηλαδή η Κυβέρνηση θέλει να δημιουργήσει έναν “κομματικό” στρατό μέσω της δημιουργίας 500.000 περίπου νέων θέσεων εργασίας την επόμενη τετραετία. Είναι μια συζήτηση για ανάπτυξη… “ψητοπωλείου” ή “καφενείου”. Γιατί, για τέτοια ανάπτυξη μιλάμε όταν οι χρηματοδοτήσεις που προβλέπονται είναι κυρίως της τάξης των 5.000- 20.000 ευρώ (σ.σ. παροχή μικροδανείων – seed loans).

Παρά το ότι αυτό το περιβόητο Σχέδιο Ανάπτυξης το προετοιμάζουν επί 2 χρόνια οι καλύτεροι εγκέφαλοι του επιστημονικού επιτελείου της κυβέρνησης, περιέχει τεράστια κενά. Υπάρχουν λευκές σελίδες στο κεφάλαιο που αφορά την αδειοδότηση των επιχειρήσεων, κενό παραμένει και μέρος του κεφαλαίου για την αξιοποίηση των πόρων και των χρηματοδοτικών εργαλείων που υπάρχουν, κενό είναι και το κεφάλαιο για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, για το δίκτυο κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας, τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας, την ενέργεια, την εξοικονόμηση ενέργειας και τα δίκτυα. Λείπει κείμενο – και θα προστεθεί εν καιρώ – για τον εκσυγχρονισμό του κράτους και της δημόσιας διοίκησης. Κενό παραμένει ακόμη και το κεφάλαιο που αφορά τις υποδομές και τις κατασκευές, δύο τομείς στους οποίους θα μπορούσε να στηριχθεί η σταδιακή επιστροφή στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Αναφέρεται ότι “θα προστεθεί κείμενο”. Κι αυτό τη στιγμή που το 2017, τα πιο πολλά έργα είναι πλέον σε εξέλιξη, δηλαδή υπάρχουν ήδη συμβάσεις και υποχρεώσεις που έχουν αναληφθεί.

Όπως προκύπτει, μετά από 2 χρόνια συγγραφής και σχεδιασμού, μετά από τόση φαιά ουσία που ξοδεύτηκε από τους ειδικούς επιστήμονες της κυβέρνησης, το σχέδιο της Αναπτυξιακής Στρατηγικής της χώρας ως το 2021 βρίσκεται ακόμη στα… σπάργανα. Μετά από 2 χρόνια, το σχέδιο της Αναπτυξιακής Στρατηγικής της χώρας ως το 2021, προς το παρόν είναι ουσιαστικά ένα διαπιστωτικό κείμενο που απλά περιγράφει την υπάρχουσα κατάσταση και το οποίο ουσιαστικά ξαναγράφεται. Κι επειδή επί 2 χρόνια μόνο κάποιοι «ειδικοί» πληρώθηκαν αδρά για να σκεφτούν, τώρα πλέον έχει γίνει ανάθεση σε άλλη Επιτροπή για την περαιτέρω επεξεργασία του. Για να φάνε κι άλλοι που δεν πρόλαβαν. Κι αυτό όταν, στις 190 σελίδες του σχεδίου είναι σαφής η παραδοχή ότι στο μεσοδιάστημα η ανάπτυξη φθίνει και η ανεργία θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα αν δεν γίνει κάτι  ως το 2021. Και από την ανάπτυξη της χώρας δεν μπορεί να λείπει κανείς. Είναι απαραίτητη η συστράτευση όλων των προοδευτικών δυνάμεων ώστε να συμβάλουν στην πλήρη ανάπτυξη της χώρας. Γι αυτό δεν θα μπορούσε να λείπει και η παρέα του Παράλληλου Νομίσματος. Γιατί, το συγκεκριμένο κείμενο αποτελεί μια πρώτη εκδοχή η οποία, όπως αναφέρεται και στις σελίδες του, χρήζει συμπληρώσεων και βελτιώσεων. Αυτό το ρόλο τον έχει αναλάβει η Επιστημονική 11μελής Επιτροπή του Αναπτυξιακού Συμβουλίου, η οποία συνεδρίασε την περασμένη Παρασκευή. Πρόεδρος της Επιτροπής είναι ο Γιάν Κρέγκελ -μέχρι πρότινος διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Λεβί (Levy). Υπήρξε συνεργάτης του υπουργού Οικονομίας Δημήτρη Παπαδημητρίου, όταν ο υπουργός ήταν πρόεδρος του Ινστιτούτου, είναι φανατικός κατά των γερμανικών θέσεων για την οικονομία και κατά του ευρωπαϊκού νομίσματος. Και δεν είναι ο μόνος. Ο “σκληρός” πυρήνας της Επιτροπής έχει ταχθεί ανοικτά υπέρ του παράλληλου νομίσματος, όπως άλλωστε και ο υπουργός Οικονομίας, Δημήτρης Παπαδημητρίου. Κατά βάση η συγκεκριμένη ομάδα αποτελείται από κρατιστές. Από τη συγκεκριμένη Επιτροπή δεν απουσιάζει ο πρώην συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου, Κωστής Βαΐτσος ο οποίος είναι θιασώτης του λατινοαμερικανικού οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης, ούτε ο Νίκος Θεοχαράκης, ο οποίος είχε εργαστεί στενά με τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γ. Βαρουφάκη.

Η περασμένη διετία πήγε λοιπόν χαμένη. Κι αυτό γιατί η Ελλάδα βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά για τις επενδύσεις στα κονδύλια του ΕΣΠΑ και τις χρηματοδοτήσεις που πακέτου Γιούνκερ. Και το 2015 αμφότερα τα δυο αυτά εργαλεία ήταν στα σπάργανα. Τώρα, όπως δείχνουν τα ίδια τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομίας που είναι πλέον αρμόδιο για το σχέδιο ανάπτυξης, τα δύο αυτά εργαλεία έχουν δρομολογηθεί. Τα δάνεια Γιούνκερ έχουν αρχίσει να “τρέχουν” και οι συμβάσεις για τα έργα του ΕΣΠΑ 2014-2020 αυξάνονται. Με άλλα λόγια η “πίτα” έχει σε μεγάλο βαθμό μοιραστεί, αλλά μένει αναπάντητο γιατί έπρεπε να χαθούν αυτά τα 2 χρόνια, αφού θα καταλήγαμε πάλι στο ΕΣΠΑ, για ένα καταρτιστεί μισό ένα σχέδιο που δεν δημιουργείται με ορίζοντα 10ετίας, αλλά για να είναι το “σωσίβιο” του ιδιωτικού τομέα ως το 2021 με την παραδοχή ότι ως τότε τα χρόνια θα είναι δύσκολα.

Αλλά δεν είναι ότι πέρασαν μόνο τα 2 χρόνια. Αυτό που προκύπτει από τις λειψές 190 σελίδες του Σχεδίου είναι ότι τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στις 190 σελίδες του είναι σε μεγάλο βαθμό παρωχημένα, καθώς καταγράφουν την εικόνα ως και το 2015. Υπάρχουν όμως και “αποκαλύψεις”. Για παράδειγμα, περιλαμβάνεται σε ειδικούς πίνακες το νέο (αδημοσίευτο) Μεσοπρόθεσμο, το οποίο αποκαλύπτει ότι το ΑΕΠ… φθίνει. Το κείμενο (με ημερομηνία Φεβρουαρίου, δηλαδή πριν τις ανακοινώσεις για μηδενική ανάπτυξη το 2016) αποκαλύπτει ότι η κυβέρνηση είχε ήδη επαναπροσδιορίσει επισήμως προς τα “κάτω” την εκτίμησή της για το ΑΕΠ του 2017. Υπολόγιζε ότι η ανάπτυξη θα φτάσει φέτος στο 2,5% έναντι 2,7% του στόχου που περιλάμβανε στον προϋπολογισμό τον οποίο ψήφισε η Βουλή τον Δεκέμβριο, αλλά και προβλέψεων της Επιτροπής (ανακοίνωσε πρόβλεψη 2,7% στις χειμερινές εκτιμήσεις της). Η πρόβλεψη αυτή έχει ως “βάση” ότι το 2016 υπήρχε ανάπτυξη 0,2% κάτι που ανατράπηκε την προηγούμενη εβδομάδα με την ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ για μηδενικό ΑΕΠ. Και μένει να φανεί πως θα αλλάξει -εκ νέου- ο φετινός στόχος.

Αλλά υπάρχουν κι άλλες αποκαλύψεις. Όπως η αποκάλυψη ότι στο σύνολό του το σχέδιο είναι παρωχημένο. Γιατί περιλαμβάνει πρόταση για τη δημιουργία Τράπεζας Βιομηχανικής Ανάπτυξης. Τι μας λέει δηλαδή η Κυβέρνηση; Πως η συγκεκριμένη Τράπεζα πρέπει να λειτουργεί επί της ουσίας υπό τη σκέπη του κράτους, γιατί το ιδιωτικό τραπεζικό σύστημα της χώρας ή/και το διεθνές, δεν διαθέτει ούτε μακροχρόνιο προς τούτο σχεδιασμό, ούτε και την ανάλογη στοχοθεσία, καθώς στοχεύει στη βραχυ-μεσοπρόθεσμη μεγιστοποίηση των αποδόσεων του. Δηλαδή η Κυβέρνηση θέλει να μας πει πως το κράτος, γνωρίζει καλύτερα το χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα διοχετεύσει κρατικούς πόρους υπό μορφή δανείων, εγγυήσεων κ.λπ., ενώ θα μοχλεύει επίσης ιδιωτικούς πόρους, καλύτερα απ’ ότι ένα ιδιωτικό εγχώριο ή διεθνές τραπεζικό σύστημα. Ή δεν μας λέει ότι γνώριζε εδώ και 2 χρόνια ότι δεν υπάρχει καμία σωτηρία για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, παρά τις τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, και οι δανειολήπτες συνεχίζουν άδικα να σέρνονται σε δικαστήρια για να αντιμετωπίζουν τις τράπεζες σε εξοντωτικές δικαστικές διαμάχες για να σώσουν το σπίτι τους και την περιουσία τους, όταν στην πραγματικότητα δεν πρόκειται να σωθούν αυτοί που θέλουν να τους τα αρπάξουν. Γιατί λοιπόν όλη αυτή η ταλαιπωρία και όλη αυτή η φασαρία; Μήπως για να βρεθεί από το πουθενά με τεράστια περιουσία ακινήτων η νέα τράπεζα που σχεδιάζει η κυβέρνηση;

Αλλά και ο όποιος σχεδιασμός περί ανάπτυξης, φαίνεται ότι είναι περισσότερο σχεδιασμός υπανάπτυξης. Γιατί τα μέτρα απασχόλησης που προτείνονται κάθε άλλο παρά “αναπτυξιακά” μπορούν να θεωρηθούν. Το μόνο που κάνουν είναι να διαιωνίζουν τις υπάρχουσες αγκυλώσεις στην αγορά εργασίας, ενώ την ίδια στιγμή ενισχύουν την ήδη αυξημένη απασχόληση στο δημόσιο. Αλλά αντί να φροντίσει η κυβέρνηση για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα με σειρά από μέτρα και κριτήρια, προσπαθεί να επαναφέρει το θεσμικό πλαίσιο που ίσχυε για τις εργασιακές σχέσεις προ της μνημονιακής περιόδου καθώς προτείνει:

– Ενίσχυση κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
– Κατάργηση των ενώσεων προσώπων.
-Αύξηση του χρόνου μετενέργειας των συλλογικών συμβάσεων.
– Καθορισμό κατώτατου μισθού με συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο.
– Καθιέρωση ενιαίου κατώτατου μισθού ανεξαρτήτως ηλικίας”

Την ίδια περίοδο μάλιστα που υποτίθεται ότι η κυβέρνηση “μάχεται” για την “προστασία” των εργαζομένων, αυξάνεται δραματικά η μερική απασχόληση και πέφτουν οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, στο αναπτυξιακό σχέδιο υπογραμμίζεται ότι “η ανεργία έφτασε στο μέγιστο ύψος το 2013 (27,8%) και έκτοτε ακολουθεί καθοδική τροχιά. Σήμερα ανέρχεται στο 23%”. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό της ανεργίας έχει κολλήσει στο 23,1% για τέσσερις συνεχόμενους μήνες (Σεπτέμβριος –Δεκέμβριος 2016), με την ΓΣΕΕ μόλις σήμερα να ανακοινώνει ότι το πραγματικό ποσοστό της ανεργίας φτάνει κοντά στο 30%.

Αλλά μακάρι να ήταν μόνο αυτά. Γιατί, το σχέδιο για απασχόληση στο δημόσιο έχει και ένα άλλο θέμα: την έλλειψη κονδυλίων. Στο σχέδιο επισημαίνεται ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει εκπονήσει ένα 3ετές πρόγραμμα εγγυημένης απασχόλησης για ανέργους για την παραγωγή δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών λειτουργώντας ως “εργοδότης έσχατης καταφυγής”, σύμφωνα με την ιδέα και την ορολογία του σημαντικού οικονομολόγου H. Minsky και πάνω στο δρόμο που πρωτοάνοιξε το “new deal” και ο Κέυνς. Το κόστος του αναμένεται να προσεγγίσει το 1,5% του ΑΕΠ της χώρας συνολικά, αλλά θα απλωθεί σε βάθος τριετίας, όσο ακριβώς αναμένεται να είναι και η διάρκειά του. Επιπροσθέτως αναμένεται ένα αξιόλογο μέρος του κόστους να ανακτηθεί μέσω κοινωνικών εισφορών, φόρων προστιθέμενης αξίας και αμέσων φόρων. Τα αποτελέσματά του αναμένεται να είναι σημαντικά, καθώς θα προκαλέσουν μια άμεση μείωση της ανεργίας κατά περίπου 150.000 ετησίως (σε οκτάμηνη βάση όμως) επί τριετία, ενώ προσεγγιστικά αναμένουμε να μειωθεί εμμέσως η ανεργία περαιτέρω κατά 1/3 σε σχέση με τις ανωτέρω προβλέψεις, συνυπολογίζοντας την έμμεση δημιουργία θέσεων απασχόλησης”. Σημειώνεται ότι στην πρόσφατη συνάντηση που είχε η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, κα. Ράνια Αντωνοπούλου με τα ανώτατα κλιμάκια των Θεσμών, έθεσε την πρόταση της Κυβέρνησης για τη διαμόρφωση ενός προγράμματος επιδότησης 300.000 – 450.000 θέσεων απασχόλησης ανέργων εγγεγραμμένων του ΟΑΕΔ, οι μισές εκ των οποίων θα τρέξουν μέσω νέων προγραμμάτων κοινωφελούς απασχόλησης στο ευρύτερο δημόσιο. Η ελληνική κυβέρνηση διερευνά τη λήψη δανείου από την Παγκόσμια Τράπεζα με στόχο τη χρηματοδότηση του παραπάνω στόχου. Τα δανεικά κεφάλαια τα οποία απαιτούνται ανέρχονται σε 3 δισ. ευρώ, τα οποία –εφόσον εγκριθούν από την Παγκόσμια Τράπεζα- θα έλθουν να προστεθούν στο ήδη υπέρογκο δημόσιο χρέος. Μόνο που ο λόγος του αιτήματος αυτού προς την Παγκόσμια Τράπεζα είναι το γεγονός ότι έχουν εξαντληθεί ουσιαστικά τα διαθέσιμα κοινοτικά κονδύλια για την ανεργία για την προγραμματική περίοδο 2014 -2020, ενώ η ανεργία κάθε άλλα παρά κάμπτεται αποφασιστικά (λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης στην οικονομία την διετία 2015 -2016 στην οποία οδήγησε η ασκούμενη από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ –ΑΝΕΛ πολιτική), έτσι ώστε να μην είναι αναγκαία υψηλά κονδύλια για την αντιμετώπιση της.

Μιλάμε λοιπόν για ένα σχέδιο υπανάπτυξης που θα εξασφαλίζει 8μηνη απασχόληση με χαμηλούς μισθούς για στρατιές υποδεέστερων κομματικών στελεχών, που θα πίνουν νερό στο όνομα της κυβέρνησης και όταν έρθει η ώρα, στις εκλογές του 2019, όλοι αυτοί μαζί με τις στρατιές των απελπισμένων συγγενών και φίλων τους, θα ξαναψηφίσουν την κυβέρνηση με την προσδοκία – ίσως και την υπόσχεση ως τότε – ότι αυτές οι 8μηνες θέσεις απασχόλησης, θα μετατραπούν σε θέσεις αορίστου χρόνου. Και το υδροκέφαλο ελληνικό δημόσιο θα παραμείνει υδροκέφαλο, ενώ ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος είναι ο μόνος που μπορεί να φέρει πραγματική ανάπτυξη, θα ξεπουληθεί στα distress funds που θα φέρουν την πολυπόθητη ανάπτυξη. Λέμε τώρα…