Η τριτοβάθμια εκπαίδευση ως μοχλός ανάπτυξης της χώρας

ΦΩΤΟ: INTIME NEWS/KOTSIARIS GIANNIS

Τα κορυφαία Πανεπιστήμια στο εξωτερικό πέραν της προσφοράς ποιοτικής εκπαίδευσης και της παραγωγής νέας γνώσης μέσω σοβαρής έρευνας, παίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη σε εθνικό, περιφερειακό ή παγκόσμιο επίπεδο. Αντίστοιχα, μεμονωμένα και αποσπασματικά παραδείγματα είχαμε κατα καιρούς και στη Ελλάδα. Όπως η ουσιαστική προσφορά εδώ και δεκαετίες του ΕΜΠ στα μεγάλα έργα υποδομής και η αντίστοιχη της ΑΣΟΕΕ στην υποστήριξη μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων καθώς και ευρύτερων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών.

Υπάρχουν βέβαια και χώρες (ΗΠΑ, Σιγκαπούρη, Ηνωμενο Βασίλειο κλπ) όπου η τριτοβάθμια εκπαιδευση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής οικονομικής στρατηγικής αφού δημιουργεί (άμεσα ή έμμεσα) πολλές θέσεις εργασίας και συμβάλλει ουσιαστικά στο ΑΕΠ της χώρας. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο τα ΑΕΙ προσφερουν £73 δισ. στην εθνική οικονομία (που αντιπροσωπεύει το 2,8% του ΑΕΠ), δημιουργούν συνολικά 760.000 θέσεις εργασίας και μέσω των ξένων φοιτητών οι εξαγόμενες υπηρεσίες ξεπερνούν τα £11 δισ. Σε όλα τα παραπάνω νούμερα δεν περιλαμβάνονται η επίδραση στην εθνική και διεθνή οικονομία απο τις συνέργιες των ΑΕΙ με την επιχειρηματική κοινότητα και τις νέες επιχειρήσεις που δημιουργούνται από ερευνητές και φοιτητές/αποφοίτους.

Το ζητούμενο ειναι τι θα μπορούσε τώρα να προσφέρει συνολικά η Ελληνική Τριτοβάθμια εκπαίδευση στην εθνική πλέον προσπάθεια για την οικονομική αναπτυξη με συστηματικό και οργανωμένο τρόπο. Παρότι η λειτουργία των Ελληνικών ΑΕΙ διέπεται από μια συντηρητική και απαρχαιωμένη άποψη του ρόλου των ΑΕΙ, υπάρχει σημαντικο έμψυχο υλικό και τεχνογνωσία που θα μπορουσε να αξιοποιηθεί σε μια συλλογική πανεθνική προσπαθεια μονόδρομο για την οικονομική αναπτυξη. Υπάρχουν ήδη καποιες αποσπασματικές δράσεις που πρέπει να συστηματοποιηθούν και βέλτιστες πρακτικές απο το εξωτερικό που είναι εύκολο να μεταφερθούν και υλοποιηθούν. Για παράδειγμα:
Ανάπτυξη εξειδικευμένων προγραμμάτων (προπτυχιακών ή/και μεταπτυχιακών) σε ανερχόμενους διεθνώς επιστημονικούς κλάδους και σε επαγγελματικές ειδικότητες που η Ελλαδα έχει στρατηγικό πλεονέκτημα, όως για παράδειγμα η επιστήμη των δεδομένων (data science), αγροδιατροφική επιστήμη, πολιτισμική κληρονομιά και τουριστική ανάπτυξη, ναυτιλία,  κλπ. Βραχυπρόθεσμα αυτο θα αποσυμφορήσει την ανεργία σε αποφοίτους ακαδημαϊκών σχολών που δεν έχουν επαγγελματική προοπτική και μακροπρόθεσμα θα βοηθησει την αναπτυξιακή πορεία αυτών των κλάδων μέσω της δημιουργείας εξειδικευμένων επιστημόνων/στελεχών.

Αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων Ελλήνων ερευνητών. Παρότι η ακαδημαϊκή έρευνα στην Ελλαδα ειναι ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου, υπάρχει μια δυστοκία στην αξιοποίησή της για την επίλυση σημαντικών προβλημάτων και τη δημιουργία νέων, καινοτόμων υπηρεσιών/προϊόντων. Η αναβάθμιση της αξιοποίησης  θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω εξειδικευμένων κέντρων στα ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα (σε συνεργασία με κοινωνικούς και επιχειρηματικούς φορείς) για χρηματοδότηση της μετά διδακτορικής εφαρμογής της έρευνας, διευκόλυνση  δημιουργίας πατεντών, διεθνή δικτύωση για συνέργειες και εξωστρέφεια, δημιουργία νέων καινοτόμων εταιρίων κλπ.

Υποστήριξη των ερευνητικών ομάδων αριστείας. Υπολογίζεται ότι στα Ελληνικά ΑΕΙ λειτουργούν τουλάχιστον 150 ερευνητικά εργαστήρια/ομάδες με ουσιώδες  επιστημονικό  έργο και σημαντική  διεθνή αναγνώριση. Με σχετική στοχευμένη υποστηριξη και χρηματοδότηση θα μπορούσαν αυτές οι ομάδες να δώσουν επαγγελματική προοπτική σε περισσότερους Έλληνες ερευνητές/επιστήμονες μειώνοντας έτσι το brain drain. Επίσης θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε διεθνείς κόμβους καινοτομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, σε υποδομές για διεθνείς συνεργασίες με κέντρα αριστείας του εξωτερικού, και σε δομές προσέλκυσης υψηλού επιπέδου ερευνητών απ’ όλο τον κόσμο.

Συνέργιες με μεγάλες εθνικές αναπτυξιακές πρωτοβουλιες. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σε προηγμένες οικονομίες όπου μεγάλα εθνικά έργα συνδυάστηκαν και υποστηρίχθηκαν από αντίστοιχες εκπαιδευτικές/ερευνητικές πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα η ανάπλαση του Ελληνικού θα μπορουσε να συνδυασθεί με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου διεθνούς κέντρου ερευνητικής καινοτομίας, ενώ η αναβάθμιση του Πεδίου του Άρεως με την ίδρυση ενός πρότυπου διεθνούς Ευρωπαϊκού κέντρου φιλοξενίας Ευρωπαίων φοιτητών στο πλαίσιο του προγράμματος ERASMUS.

Δημιουργία κοινών ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων με κορυφαία ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού. Ηδη αυτοό γίνεται αποσπασματικά αλλα η συστηματική υλοποίηση απ’ ολες τις Σχολές των Ελληνικών ΑΕΙ θα δημιουργήσει ενα υγιές περιβάλλον κινητικότητας για φοιτητές/ερευνητές, αναβάθμιση του εγχώριου εκπαιδευτικού προσωπικού, προσέλκυση Ελλήνων ακαδημαϊκών αλλά και χιλιάδων φοιτητών από το εξωτερικό και βέβαια υψηλότερη ποιότητα στην ήδη παρεχόμενη εκπαίδευση.

Σύνδεση των Ελληνικών ΑΕΙ με την κοινωνία και την αγορά εργασίας. Αυτό ειναι αυτονόητο αλλά και πάλι δεν συμβαίνει στο βαθμό που θα έπρεπε λόγω ατολμίας, καχυποψίας και ανικανότητας μερικές φορές και απο τις δυο πλευρές.  Σε μια χώρα με τεράστια ποσοστά ανεργίας ειδικά στους νέους και σε σοβαρή οικονομική κρίση, τα ΑΕΙ θα πρέπει να παράγουν γνώση που να είναι αμεσα υλοποιήσιμη και αξιοποιήσιμη για τις ανάγκες της Ελληνικής κοινωνίας/οικονομίας,  να προσφέρουν δωρεάν ειδική κατάρτιση σε κοινωνικές ομάδες με προβλήματα (πχ ανέργους, μικρές επιχειρησεις) και να έχουν στενή σχέση με τους επιχειρηματικούς/κοινωνικούς φορείς και την αγορά εργασίας μέσω ειδικών σεμιναρίων, ημερών καριέρας, υποχρεωτικής πρακτικής άσκησης κλπ

Δημιουργία αγγλόφωνων προπτυχιακών προγραμμάτων αποκλειστικά για ξένους φοιτητες που μπορούν να προσφερθούν απο όλα τα Ελληνικα ΑΕΙ αλλά και απο υψηλής  ποιότητας μη-κερδοσκοπικά μη-κρατικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε συνεργασία με γνωστά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Ηδη αντίστοιχα παραδείγματα σε χώρες όπως Κύπρος, Τουρκία, Τσεχία κλπ έχουν βοηθήσει την προσπάθεια εξωστρέφειας των εθνικών οικονομιών, έχουν αυξήσει γενικότερα την ποιότητα σπουδών λόγω ανταγωνισμού με τα ηδη λειτουργούντα ΑΕΙ και έχουν προσελκύσει διεθνείς εταιρείες για τη δημιουργία τοπικών υποδομών έρευνας και ανάπτυξης.

του Καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γεώργιου Δουκίδη