Η γη απειλείται με την ταχύτερη εξαφάνιση των ειδών

Ο πλανήτης μας βρίσκεται στα πρόθυρα μιας νέας μαζικής εξαφάνισης των ειδών του -της έκτης στα 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια της ύπαρξής του- καθώς τα ζώα και τα φυτά εξαφανίζονται με ρυθμό τουλάχιστον 1.000 φορές πιο γρήγορο σε σχέση με την φυσιολογική εξαφάνιση λόγω εξέλιξης, που συνέβαινε κατά την περίοδο προτού εμφανιστούν οι άνθρωποι στο προσκήνιο, σύμφωνα με μια νέα διεθνή επιστημονική έρευνα.

Η μελέτη εκτιμά ότι, 100 έως 1.000 είδη ανά εκατομμύριο εξαφανίζονται πια κάθε χρόνο, μερικά από τα οποία δεν έχουν καν ανακαλυφθεί από τους επιστήμονες. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί και «βαφτιστεί» περίπου 1,9 εκατ. είδη, αλλά πιστεύεται ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα, από 5 έως 11 εκατ. Η κυριότερη ανθρωπογενής αιτία εξαφάνισης των ειδών στην εποχή μας, είναι η καταστροφή των ενδιαιτημάτων των ζώων και των φυτών, καθώς δεν μπορούν να βρουν μέρος να ζήσουν, αφού οι άνθρωποι συνεχώς επεμβαίνουν στη φύση, συχνά με καταστροφικό (και αυτοκαταστροφικό) τρόπο.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον βιολόγο Στιούαρτ Πιμ του Πανεπιστημίου Ντιουκ της Β.Καρολίνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science”, σύμφωνα με το «New Scientist», προχώρησαν σε επικαιροποίηση (προς το χειρότερο) μιας προηγούμενης εκτίμησής τους προ εικοσαετίας, σύμφωνα με την οποία η εξαφάνιση γινόταν με ταχύτητα 100 έως 1.000 φορές μεγαλύτερη από τη φυσιολογική. Η νέα εκτίμηση, μετά και τα νεότερα στοιχεία των τελευταίων δεκαετιών, δείχνει ότι τελικά πιο σωστό είναι δυστυχώς το χειρότερο σενάριο της πολύ ταχύτερης εξαφάνισης.

Μελετώντας το DNA των ζώων διαχρονικά, οι βιολόγοι υπολόγισαν ότι κατά μέσο όρο ένα είδος σπονδυλωτού «γεννά» ένα άλλο συγγενικό είδος κάθε 10 εκατ. χρόνια. Είναι όμως πιο δύσκολο να υπολογιστεί το αντίθετο, δηλαδή κάθε πότε εξαφανίζεται ένα είδος χωρίς ο άνθρωπος να έχει βάλει το «χεράκι» του, δηλαδή με βάση αποκλειστικά τις εξελικτικές διαδικασίες στη φύση. Αυτό που θεωρείται σίγουρο, είναι ότι προτού εμφανιστεί ο άνθρωπος ως κυρίαρχο είδος στη Γη, τα νέα είδη εμφανίζονταν με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι τα παλαιά εξαφανίζονταν, περάγμα που οδηγούσε σταδιακά σε μεγαλύτερη βιοποικιλότητα. Σήμερα, αυτή η τάση φαίνεται πια να έχει αναστραφεί για τα καλά.

Οι επιστήμονες προς το παρόν δεν μπορούν να πουν με σιγουριά τι σημαίνει για την υγεία των οικοσυστημάτων αυτός ο αυξημένος ρυθμός εξαφάνισης των ειδών. Δεν υπάρχει ακόμη κάποιος επιστημονικός τρόπος να προβλεφτεί σε ποιό σημείο τελικά οι συσσωρευμένες εξαφανίσεις θα επιφέρουν την τελική κατάρευση ενός οικοσυστήματος. Όμως, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, φαίνεται απίθανο να διαρκέσουν για πολύ καιρό ρυθμοί εξαφάνισης 1.000 τουλάχιστον φορές πιο γρήγοροι σε σχέση με τους αναμενόμενους από τους ρυθμούς της ίδιας της φύσης.

Στην ιστορία της Γης έχουν συμβεί πέντε μαζικές εξαφανίσεις ειδών, που εξάλειψαν τουλάχιστον τα μισά είδη. Οι εξαφανίσεις αυτές συνέβησαν πριν από 440 εκατ. χρόνια, 375 έως 359 εκατ., 252 εκατ. (η μεγαλύτερη από όλες, προκάλεσε την καταστροφή τουλάχιστον του 90% των ειδών), 201 εκατ. και 66 εκατ. χρόνια (εξαφάνιση δεινοσαύρων πιθανώς από πτώση αστεροειδούς).

Το σχετικά πάντως αισιόδοξο μήνυμα της νέας μελέτης είναι ότι ακόμη υπάρχει κάποιος χρόνος για αλλαγή πορείας, ώστε να αποτραπεί μια νέα μαζική καταστροφή στη βιοποικιλότητα του πλανήτη μας. Η νέα τεχνολογία (π.χ. δορυφορικές φωτογραφήσεις απομονωμένων περιοχών) και η ενεργός εμπλοκή των πολιτών στις προσπάθειες προστασίας των ειδών αποτελούν παράγοντες ελπίδας για το μέλλον. «Είμαστε όχι στο μέσον, αλλά στα πρόθυρα μιας έκτης μαζικής εξαφάνισης. Το αν θα την αποφύγουμε, θα εξαρτηθεί από τις πράξεις μας», δήλωσε ο Πιμ.