Ελεύθερες οι απολύσεις των εγκύων εργαζομένων

Κινδυνεύουν με απόλυση χιλιάδες γυναίκες
μετά την απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων
από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (άρθρο 17 ν. 4472/2017)

Αρνητική δικαστική εξέλιξη είχαμε την εβδομάδα που πέρασε για τις εργαζόμενες που βρίσκονται σε κατάσταση εγκυμοσύνης-λοχείας-γαλουχίας.

Με απόφαση-«βόμβα» που εξέδωσε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) στις 22-2-2018 (αριθμός υπόθεσης C-103/16), στην ουσία μπαίνει τέλος στην προστασία που παρείχαν μέχρι τώρα οι Νομοθεσίες των κρατών-μελών της ΕΕ στις εργαζόμενες που βρίσκονταν σε κατάσταση εγκυμοσύνης-λοχείας-γαλουχίας κι έτσι απελευθερώνονται οι απολύσεις των εργαζομένων αυτών γυναικών στα πλαίσια των ομαδικών απολύσεων.

Για τη χώρα μας η απόφαση αυτή έχει μεγάλη σημασία αφού η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με το άρθρο 17 του ν. 4472/2017 απελευθέρωσε πλήρως τις ομαδικές απολύσεις. Έτσι οι γυναίκες εργαζόμενες που -έτσι κι αλλιώς- έχουν μέχρι σήμερα τη θλιβερή πρωτιά στην ανεργία, θα απειλούνται τώρα περαιτέρω και με την …ευλογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Το ιστορικό της υπόθεσης

Στις 9-1- 2013, η ισπανική εταιρία Bankia άρχισε διαβουλεύσεις με τους εκπροσώπους των εργαζομένων ενόψει ομαδικών απολύσεων.

Στις 8-2-2013 η διαπραγματευτική ομάδα κατέληξε σε συμφωνία, με την οποία καθορίστηκαν τα κριτήρια επιλογής των προς απόλυση εργαζομένων, καθώς και τα κριτήρια σχετικά με την προτεραιότητα στη διατήρηση των θέσεων εργασίας στην επιχείρηση.

Στις 13-11-2013, η εταιρία Bankia κοινοποίησε στην έγκυο εργαζομένη Jessica Porras Guisado έγγραφο καταγγελίας της σύμβασης εργασίας της αορίστου χρόνου κατ’ εφαρμογήν της συμφωνίας της διαπραγματευτικής ομάδας.

Στο έγγραφο καταγγελίας αναφερόταν, μεταξύ άλλων, ότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση της επαρχίας που αυτή εργαζόταν, ήταν επιβεβλημένη σημαντική προσαρμογή του προσωπικού και ότι, στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολόγησης που διενεργήθηκε στην επιχείρηση κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η βαθμολογία της ήταν μεταξύ των χαμηλότερων στην εν λόγω επαρχία.

Η εργαζόμενη άσκησε αγωγή κατά της απόλυσής της ενώπιον του Πρωτοβάθμιου Εργατοδικείου (Juzgado de lo Social n° 1 de Mataró-1ο μονομελές δικαστήριο εργατικών διαφορών της Mataró, Ισπανία), το οποίο αποφάνθηκε υπέρ της εταιρίας Bankia.

Ακολούθως, η εργαζόμενη άσκησε έφεση ενώπιον του Tribunal Superior de Justicia de Cataluña (Εφετείο της Καταλονίας, Ισπανία). Το δικαστήριο αυτό ζήτησε με προδικαστικό ερώτημα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να ερμηνεύσει την απαγόρευση απόλυσης εγκύων εργαζομένων, που προβλέπεται στην Οδηγία 92/1985/ΕΟΚ της 19-10-1992 για την υγεία και την ασφάλεια των εγκύων εργαζομένων, στο πλαίσιο διαδικασίας ομαδικών απολύσεων κατά την έννοια της Οδηγίας 98/59/ΕΚ της 20-7-1998 για τις ομαδικές απολύσεις.

Ειδικότερα, η Οδηγία 92/85 απαγορεύει την απόλυση των εργαζομένων γυναικών επί διάστημα εκτεινόμενο από την αρχή της εγκυμοσύνης τους ως το τέλος της άδειας μητρότητας, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις που δεν συνδέονται με την κατάστασή τους και γίνονται δεκτές από τις εθνικές νομοθεσίες ή/και πρακτικές.

Με την υπ’αριθ. C-103/16 της 22-2-2018 απόφασή του, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η Οδηγία 92/85 δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία επιτρέπει την απόλυση εγκύου εργαζομένης στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων.

Το Δικαστήριο υπενθύμισε αρχικά ότι η απόφαση περί απολύσεως, η οποία λαμβάνεται για λόγους που συνδέονται κατ’ ουσίαν με την κατάσταση εγκυμοσύνης της οικείας εργαζομένης, δεν συνάδει με την απαγόρευση απόλυσης που προβλέπει η Οδηγία αυτή. Αντιθέτως, απόφαση περί απολύσεως που λαμβάνεται κατά την περίοδο από την έναρξη της εγκυμοσύνης μέχρι τη λήξη της άδειας μητρότητας για λόγους που δεν συνδέονται με την κατάσταση εγκυμοσύνης της εργαζομένης δεν αντιβαίνει στην Οδηγία 92/85, εφόσον ο εργοδότης δικαιολογεί δεόντως την απόλυση γραπτώς και η απόλυση της εργαζομένης γίνεται δεκτή από την νομοθεσία και/ή πρακτική του συγκεκριμένου κράτους-μέλους.

Κατά συνέπεια, οι λόγοι που δεν έχουν σχέση με το πρόσωπο των εργαζομένων και των οποίων μπορεί να γίνει επίκληση στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων κατά την έννοια της Οδηγίας 98/59, εμπίπτουν στις εξαιρετικές περιπτώσεις που δεν συνδέονται με την κατάσταση των εργαζομένων γυναικών κατά την έννοια της Οδηγίας 92/85.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι η Οδηγία 92/85 δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία επιτρέπει στον εργοδότη να απολύσει έγκυο εργαζομένη στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων, εφόσον της κοινοποιηθούν μόνο οι λόγοι που δικαιολογούν τις ομαδικές απολύσεις, υπό την προϋπόθεση ότι επισημαίνονται τα αντικειμενικά κριτήρια που καθορίστηκαν για την επιλογή των προς απόλυση εργαζομένων.

Έτσι, από τον συνδυασμό των δύο Οδηγιών προκύπτει ότι ο εργοδότης οφείλει μόνο:

(i) να εκθέσει γραπτώς τους λόγους που δεν έχουν σχέση με το πρόσωπο της εγκύου εργαζομένης και για τους οποίους πραγματοποιεί ομαδικές απολύσεις (όπως οικονομικούς ή τεχνικούς λόγους, ή λόγους σχετικούς με την οργάνωση ή την παραγωγή της επιχείρησης) και

(ii) να επισημάνει στη συγκεκριμένη εργαζομένη τα αντικειμενικά κριτήρια που καθορίστηκαν για την επιλογή των εργαζομένων που θα απολυθούν.

Απαντώντας σε άλλο ερώτημα του Εφετείου της Καταλονίας, το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι η Οδηγία 92/85 αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει, ως προληπτικό μέσο, την κατ’αρχήν απαγόρευση της απολύσεως εγκύου, λεχώνας ή γαλουχούσας εργαζομένης, αλλά προβλέπει μόνο την ακυρότητα της απολύσεως όταν αυτή είναι παράνομη, ως επανορθωτικό μέσο. Το ΔΕΕ στην απόφασή του επισήμανε ότι η Οδηγία 92/85 διακρίνει ρητώς μεταξύ αφενός της προληπτικής προστασίας από την απόλυση αυτή καθ’εαυτήν και αφετέρου της επανορθωτικής προστασίας κατά των επιπτώσεων της απόλυσης.

Ως εκ τούτου, τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να θεσπίσουν τη διπλή αυτή προστασία. Η προληπτική προστασία έχει ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο της Οδηγίας 92/85, λαμβανομένου υπόψη ότι η απόλυση ενδέχεται να επηρεάσει δυσμενώς τη σωματική και ψυχική κατάσταση των εγκύων εργαζομένων, περιλαμβανομένου του ιδιαίτερα σοβαρού κινδύνου να παρακινηθεί η εγκυμονούσα εργαζομένη να διακόψει εκουσίως την κύησή της. Η προβλεπόμενη στην Οδηγία απαγόρευση απόλυσης έχει σκοπό να αποτρέψει τον κίνδυνο αυτό.

Επίσης το ΔΕΕ έκρινε ότι η επανορθωτική προστασία, ακόμα και στην περίπτωση που έχει ως αποτέλεσμα την επαναπρόσληψη της εργαζομένης και την καταβολή των μισθών που δεν καταβλήθηκαν λόγω της απολύσεως, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την προληπτική προστασία. Κατά συνέπεια, τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να περιορίζονται στην πρόβλεψη της ακυρότητας της απολύσεως (ως επανορθωτικού μέσου) όταν αυτή δεν είναι δικαιολογημένη.

Απαντώντας σε δύο άλλα ερωτήματα του ισπανικού Εφετείου, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Οδηγία 92/85 δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία, στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων δεν προβλέπει, υπέρ των εγκύων, λεχώνων ή γαλουχουσών εργαζομένων, προτεραιότητα όσον αφορά τη διατήρηση των θέσεων εργασίας τους ή όσον αφορά την τοποθέτησή τους σε άλλη θέση, η οποία να ισχύει πριν από τις ομαδικές αυτές απολύσεις. Ειδικότερα, η Οδηγία 92/85 δεν επιβάλλει στα κράτη-μέλη την υποχρέωση να προβλέπουν τέτοια προτεραιότητα. Ωστόσο, δεδομένου ότι η Οδηγία περιέχει κατώτατα όρια προστασίας, τα κράτη-μέλη έχουν την ευχέρεια να διασφαλίσουν υψηλότερη προστασία στις εγκύους, λεχώνες ή γαλουχούσες εργαζόμενες.

Ιδού το διατακτικό  της απόφασης

«Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τρίτο τμήμα) αποφαίνεται:

1) Το άρθρο 10, σημείο 1, της Οδηγίας 92/85/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 1992, σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων (δέκατη ειδική Οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της Οδηγίας 89/391/ΕΟΚ), έχει την έννοια ότι δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία επιτρέπει την απόλυση εγκύου εργαζομένης στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων, κατά την έννοια του άρθρου 1, σημείο 1, στοιχείο αʹ, της Οδηγίας 98/59/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Ιουλίου 1998, για προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών που αφορούν τις ομαδικές απολύσεις.

2) Το άρθρο 10, σημείο 2, της Οδηγίας 92/85 έχει την έννοια ότι δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία επιτρέπει στον εργοδότη να απολύσει έγκυο στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων, εφόσον της κοινοποιηθούν μόνο οι λόγοι που δικαιολογούν τις ομαδικές απολύσεις, υπό την προϋπόθεση ότι επισημαίνονται τα αντικειμενικά κριτήρια που καθορίστηκαν για την επιλογή των εργαζομένων που θα απολυθούν.

3)Το άρθρο 10, σημείο 1, της Οδηγίας 92/85 έχει την έννοια ότι η διάταξη αυτή αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει, ως προληπτικό μέσο, την καταρχήν απαγόρευση της απολύσεως εγκύου, λεχώνας ή γαλουχούσας εργαζομένης, αλλά προβλέπει μόνο την ακυρότητα της απολύσεως όταν αυτή είναι παράνομη, ως επανορθωτικό μέσο.

4)Το άρθρο 10, σημείο 1, της Οδηγίας 92/85 έχει την έννοια ότι δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία, στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων, κατά την έννοια της Οδηγίας 98/59, δεν προβλέπει, υπέρ των εγκύων, λεχώνων ή γαλουχουσών εργαζομένων, προτεραιότητα όσον αφορά τη διατήρηση των θέσεων εργασίας τους ή όσον αφορά την τοποθέτησή τους σε άλλη θέση, η οποία να ισχύει πριν από τις ομαδικές αυτές απολύσεις, χωρίς να αποκλείεται όμως η ευχέρεια των κρατών μελών να διασφαλίσουν υψηλότερη προστασία στις εγκύους, λεχώνες ή γαλουχούσες εργαζόμενες.».

Για την ΕΝΥΠΕΚΚ

Ο Πρόεδρος

Αλέξης Π. Μητρόπουλος