Ο ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης μιλάει εκ βαθέων στην εκπομπή “Διαβάζοντας με τη Σίσσυ”

γράφει η Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά*

Ο εκλεκτός Κυριάκος Χαραλαμπίδης, καθηγητής – ποιητής, διευθυντής ραδιοφωνίας ΡΙΚ, ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή ποιητές, ένας διακεκριμένος διδάσκαλος, βραβευμένος ποιητής τόσο από την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και από την Ακαδημία Αθηνών της οποίας σήμερα είναι αντεπιστέλλον μέλος, το έργο του οποίου διδάσκεται στα σχολεία, ανθολογείται σε συλλογικούς τόμους, μελοποιείται, μεταφράζεται στο εξωτερικό, την Πέμπτη 30 Μαΐου 2019, ήταν καλεσμένος στην πρώτη ώρα της εκπομπής “Διαβάζοντας με τη Σίσσυ”, που επιμελείται και παρουσιάζει η Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά, φιλόλογος – συγγραφέας, κάθε Πέμπτη βράδυ 19:00-21:00.

Παρακολουθήσαμε μια πολιτιστική και καλλιτεχνική διαδρομή αφιερωμένη στην εργογραφία και τη βιογραφία του αγαπημένου μας ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη μέσα από έργα και σταθμούς της ζωής του: Άχνα, Αμμόχωστος, Ν. Βρεττάκος, Φ. Κόντογλου, Τ. Παπατσώνης, Μ. Τόκας, ποίηση, βραβεία, αριστεία, πατρίδα, λαός, έθνος, γλώσσα, ζωή, αγάπη, έρως θάνατος, παρελθόν, παρόν, μέλλον, Ελλάδα, Έλληνες.

Ο πολυβραβευμένος και διακεκριμένος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης αποτελεί μια κορυφαία μορφή των κυπριακών γραμμάτων. Το εκτόπισμά του ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της Κύπρου, αλλά και του ελλαδικού χώρου. Η υψηλή αισθητική αξία της ποίησής του τον καθιστά ως έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της μεταπολεμικής και της μεταπολιτευτικής περιόδου. Είναι ίσως από τους ελάχιστους ποιητές του οποίου το έργο συνομιλεί τόσο εναργώς και πολυποίκιλα με την ευρύτερη παράδοση της ελληνικής ποίησης, από την αρχαιότητα έως και τους μεγάλους νεοελληνικούς σταθμούς της. Η ποίησή του έχει μελοποιηθεί από πολλούς μουσικούς και αγαπηθεί από τους αναγνώστες του στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Ο δοκιμιακός λόγος του Κυριάκου Χαραλαμπίδη αγκαλιάζει πρόσωπα με ζέση, φωτίζει και μεγεθύνει θέματα από τον πάτριο χώρο, τον κυπριακό. Συγχρόνως εκτείνεται σε όλο το υπόστρωμα του ελληνικού, του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου πολιτισμού, με μια ξεχωριστή ενάργεια του πνεύματος και της ψυχής. Συνομιλεί εντυπωσιακά με σημαντικότατες και εμβληματικές μορφές των Κυπριακών και Ελληνικών Γραμμάτων. Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης είναι όχι μόνο ο πιο εμβληματικός εν ζωή κύπριος ποιητής, αλλά κι ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της ελληνικής γλώσσας των τελευταίων δεκαετιών.

Σύντομο Βιογραφικό σημείωμα: Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Άχνα το 1940΄(Η Άχνα είναι κοινότητα της επαρχίας Αμμοχώστου στην Κύπρο. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, ο οικισμός της κοινότητας δεν ελέγχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία.) και μεγάλωσε στην Αμμόχωστο (Πόλη στην Κύπρο που βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στον κόλπο που φέρει και το όνομά της. Τον Αύγουστο του 1974 κατελήφθη από τα τουρκικά στρατεύματα που είχαν εισβάλει στην Κύπρο, ενώ οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι της κατέφυγαν ως πρόσφυγες στο ελεύθερο κομμάτι του νησιού). Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παρακολούθησε μαθήματα Θεάτρου στη Δραματική Σχολή Εθνικού  Θεάτρου στην Αθήνα και ειδικεύτηκε σε θέματα Ραδιοφωνίας στη Βαυαρική Ραδιοφωνία του Μονάχου. Εργάστηκε ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση (1964 -1968) και για τρεις δεκαετίες στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, από το οποίο  αφυπηρέτησε ως Διευθυντής Ραδιοφωνίας (1998). Χαρακτηριστικό της ποίησης του Κυριάκου Χαραλαμπίδη είναι ότι καλύπτονται θεματικά όλες οι εποχές του ελληνισμού, περνώντας από ανοίγματα που αφήνει η εξελικτική πορεία του λαού μας μέσω ιστορίας, γεωγραφίας και γλώσσας.

Εξέδωσε δεκατρείς ποιητικές συλλογές: «Πρώτη πηγή» (Αθήνα 1961), «Η άγνοια του νερού», με πρόλογο Τ.Κ. Παπατσώνη (Ίκαρος, Αθήνα 1967), «Το αγγείο με τα σχήματα» (Λευκωσία 1973), «Αχαιών Ακτή» (Λευκωσία 1977 – Άγρα, Αθήνα 2003), «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» (Ερμής, Αθήνα 1982 – Άγρα, Αθήνα 1997), «Θόλος» (Ερμής, Αθήνα 1989 – Άγρα, Αθήνα 1998), «Μεθιστορία» (Άγρα, Αθήνα 1995), «Δοκίμιν»  (Άγρα, Αθήνα  2000), «Αιγιαλούσης επίσκεψις» (Άγρα, Αθήνα 2003), «Κυδώνιον μήλον» (Άγρα, Αθήνα 2006), «Ίμερος» (Μεταίχμιο, Αθήνα 2012), «Στη γλώσσα της υφαντικής» (Μεταίχμιο, Αθήνα 2013), «Ηλίου και Σελήνης άλως» (Ίκαρος, Αθήνα 2017). Όλες οι  μέχρι σήμερα ποιητικές συλλογές του κυκλοφόρησαν σε συγκεντρωτικό τόμο με τίτλο «Ποιήματα (1961-2017)» (Ίκαρος, Αθήνα 2019). Ξέχωρα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του με ποιήματα για παιδιά με τίτλο «Σαλιγκάρι και φεγγάρι» (Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2018).

Το 1997 κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Άγρα, σε δική του μετάφραση και εισαγωγή, το βιβλίο «Ρωμανού του Μελωδού: Τρεις Ύμνοι». Το 2009 από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφόρησαν δύο τόμοι δοκιμίων του με τίτλο «Ολισθηρός Ιστός». Τρίτος τόμος δοκιμίων του, με τίτλο «Εν δορί κεκλιμένος», θα κυκλοφορήσει εφέτος από τις εκδόσεις Σοκόλη. Το 2010 οι εκδόσεις Μεταίχμιο εξέδωσαν (στη σειρά «Μια πόλη στη λογοτεχνία») την επιλογή κειμένων που επιμελήθηκε για τη Λευκωσία. Μεταφράσεις ποιημάτων του κυκλοφορούν σε δέκα οκτώ αυτοτελείς εκδόσεις στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, σουηδικά, σερβικά, βουλγαρικά, ρουμανικά και αλβανικά.

ΤΙΜΕΣ – ΒΡΑΒΕΙΑ – ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:

1974: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για «Το αγγείο με τα σχήματα».
1978: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για το βιβλίο «Αχαιών Ακτή».
1983: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για το βιβλίο «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα».
1989: Ακαδημία Αθηνών – Βραβείο Μερόπης Οικονόμου για το βιβλίο «Θόλος».
1996: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Ελλάδας για τη «Μεθιστορία».
1997: Βραβείο Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας για το βιβλίο «Ρωμανού του Μελωδού: Τρεις Ύμνοι».
1998: Διεθνές Έπαθλο Καβάφη στην Αίγυπτο.
2003: Ακαδημία Αθηνών – Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του ποιητικού του έργου.
2006: Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς Τεύκρου Ανθία – Θοδόση Πιερίδη.
2007: Αριστείο Γραμμάτων, Τεχνών και Επιστημών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
2013: Επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
2013: Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στον κλάδο Λογοτεχνίας (Ποίησης) στην Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών.
2017: Τιμητικό Βραβείο από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο (Έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας) που δίδεται «σε μια εξέχουσα προσωπικότητα των Ελληνικών Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της».
2019: Βραβείο Γιώργου Φιλίππου Πιερίδη από την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου.
2019: Ιδρυτικό μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών.

Τάδε Έφη Κυριάκος Χαραλαμπίδης:

“Η τέχνη δοκιμάζεται παράλληλα με τη δοκιμασία του λαού και οφείλει –έτσι τουλάχιστον πιστεύω– να αυτορρυθμιστεί μεταποιώντας το προσφερόμενο υλικό σε μια ανώτερη μορφή αντίληψης του κόσμου και της ιστορίας.”

“Με τη μετάφραση […] θητεύεις στην εγκράτεια και την άσκηση, την ταπεινοφροσύνη και το σεβασμό προς τον καρπό του πνεύματος του άλλου. Τι είναι άλλωστε η γραφή; Ένα δοκίμιο σκέψης· γράφοντας, υποθηκεύεις τον εαυτό σου στον αναγκαίο στοχασμό. Η διαμόρφωση του μέλλοντός μας τελικά εξαρτάται από τις ασκήσεις ακριβείας του μυαλού. Η ποίηση είναι επιστήμη.”

“Τι είναι Έρως… αυτό είναι το ζητούμενο. …κατά το πλατωνικό «Συμπόσιον»: «Έρως δ’ εστίν έρως περί το καλόν, ώστε αναγκαίον Έρωτα φιλόσοφον είναι.» Το «καλόν» εδώ έχει τη σημασία της ομορφιάς. Και ο ίμερος είναι η σφοδρή επιθυμία, η ερωτική λαχτάρα για μια τέτοια ομορφιά.”

“Όταν αγαπάς πολύ θα συναπαντηθείς μοιραία και με την κραταιά ως θάνατος αγάπη – εννοώ το κραταιό μυστήριο του θανάτου συνδεδεμένου αναπόδραστα με τα άδυτα του μυστηρίου της Ζωής.”

“Ακόμα κι αυτοί που θα έπρεπε να αμύνονται και να υπερασπίζονται τη γη μας που βγάζει τα αρχαία στην επιφάνεια, βιάζονται να τα καλύψουν για να μπορούν να χτίσουν από πάνω. Δεν υπάρχει πια αυτό το ήθος της αγάπης, διότι κι η αγάπη θέλει ήθος. Εγώ πολλές φορές λέω ότι για να αγαπήσεις την πατρίδα σου πρέπει να είσαι επιστήμων. Χρειάζεται η επιστήμη της αγάπης. Δεν είναι τόσο απλό να αγαπάς. Πρέπει να έχεις μια καθολική αντίληψη των πραγμάτων για να μπορείς να αγαπάς σωστά. Δεν ξέρουμε να αγαπάμε σωστά την πατρίδα μας.”

“Κάνουμε τέχνη για να ξαναφέρουμε τα πράγματα της ζωής στην πρωταρχική τους ομορφιά, στο αρχαίο τους κάλλος.”

“Η ποίηση είναι ο λόγος που ουδέποτε εκπίπτει. Όσο πιο σκοτεινή η εποχή, τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη (των ολίγων) για ποίηση.”

“Επιθυμώ να καταστήσω τη γλώσσα μου στραγγιστήρι των πολιτισμικών μας διαστρωματώσεων και να την ενεργοποιήσω μουσικά, ώστε να αγγίξω αδρανοποιημένες ηχητικές περιοχές και μυστηριώδεις δυνατότητες του λόγου. Μέσα σ’ αυτόν τελεσιουργείται ο οικουμενικά μαγικός χαρακτήρας της ποίησης.”

“Δουλεύω πολύ γιατί πιστεύω ότι αν δεν δουλέψεις, δεν σου ανοίγεται ο κόσμος. Δεν είναι ουρανοκατέβατα τα πράγματα. Πρέπει να μοχθείς για να σου δοθούν. Μια πόρτα για να ανοίξει παραβιάζεται. Η πόρτα της ποίησης παραβιάζεται, δεν σου δίνεται εύκολα. Είναι πολύ σκληρή απέναντί σου. Και η αλήθεια δεν σου δίνεται εύκολα. Γιατί τι είναι αλήθεια; Ρώτησε ο Πόντιος Πιλάτος τον Χριστό «και τι εστί αλήθεια;». Χαμογέλασε, τι να πει; Τι να πεις σε κάποιον που δεν καταλαβαίνει; Και ξέρεις γιατί δεν κατάλαβε; Εγώ βρήκα την απάντηση: γιατί την είχε μπροστά του την Αλήθεια. Τι να του πει; Είναι τα πράγματα πολύ μπερδεμένα και περίπλοκα. Το να κάνεις ποίηση δεν είναι απλό.”

“Νιώσε Έλληνας για να μπορεί να υπάρξει σωστή επικοινωνία και άσε τον άλλο να νιώθει Τούρκος για να μπορεί να υπάρξει σωστή επικοινωνία. Μην τον αφαιμάξεις από αυτό που είναι. Βρες έναν τρόπο επαφής, επικοινωνίας, πάνω σε θέματα αγάπης». Δηλαδή ο Γάλλος δεν θα απαιτήσει από τον Γερμανό να γίνει Γάλλος. Αλλά συνυπάρχουν. Το ίδιο και εμείς. Γιατί να μην συνυπάρξουμε; Θα συνυπάρξουμε όμως όντας αυτό που είμαστε. Από τη στιγμή που θα αφαιρέσουμε αυτό που είμαστε, όχι μόνο δεν θα συνυπάρξουμε, δεν θα υπάρχουμε.”

Για τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη:

-“Ο γιος μου «ποιεί ποιήματα». (μητέρα)
-«Συ δεν είσαι ένας φοιτητής στην Αθήνα, είσαι ένας ποιητής στην Αθήνα». (συμμαθητής)
-“Ζωογονεί την μαρασμένη και ασθενούσα νεοελληνική Ποίηση. Της ξαναδίνει με το πρέπον δέος το μεγάλο της ηθικό θεμέλιο, έναν νέο και σφριγηλόν Ουμανισμό» (Τάκης Παπατσώνης)
-“Η υψηλή αισθητική αξία της ποίησης του Κυριάκου Χαραλαμπίδη τον αναδεικνύει σε έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της μεταπολεμικής και της μεταπολιτευτικής περιόδου. Ο Χαραλαμπίδης, είναι άνθρωπος που έχει τον καημό της χαμένης πατρίδας και ποιητής με βαθιά ριζωμένη ελληνική εθνική συνείδηση.” ( Βραβείο Γιώργου Φιλίππου Πιερίδη από την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου)

«Διαβάζοντας με τη Σίσσυ» είναι η εκπομπή λόγου και τέχνης μετά μουσικής του Ράδιο Έναντι που επιμελείται και παρουσιάσει η Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά, φιλόλογος – συγγραφέας. Ένα γλωσσικό και μουσικό ταξίδι μέσα από τις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό, σε μια διαρκή αναζήτηση αισθητικής κουλτούρας, όπου παρουσιάζονται Πρόσωπα – Πρότυπα. Η εκπομπή «Διαβάζοντας με τη Σίσσυ» μεταδίδεται ζωντανά μέσα από τη διαδικτυακή συχνότητα www.radio1d.gr, με ταυτόχρονη live αναμετάδοση από τη σελίδα της στο facebook @diavazontasmetisissy και παράλληλη αρχειοθέτηση της, ολόκληρη αλλά και τμηματικά ανά συμμετέχοντα, για περαιτέρω παρακολούθηση και χρήση στο ομώνυμο κανάλι youtube. Επιπλέον, πλήρες άρθρο / ειδικό αφιέρωμα με την παρουσίαση σας δημοσιεύεται στην ομώνυμη στήλη της εκπομπής «Διαβάζοντας με τη Σίσσυ» στο portal του www.radio1d.gr, όπου μέσα από μια δημοσιογραφική στήλη στην υπηρεσία των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού, παρουσιάζονται «Πρόσωπα και Πρότυπα».

*Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά ΜΑ, ΒΑ, φιλόλογος – συγγραφέας – ραδιοφωνική παραγωγός, Ε: diavazontasmetisissy@gmail.com