Εικαστική πορεία στη Θεσσαλονίκη

Ντυθείτε στα μαύρα ή έστω στα λευκά -αλλά …στα απόλυτα λευκά ή στα απόλυτα μαύρα- γίνετε κι εσείς …σουπρεματιστές, σχηματίστε ένα “Μαύρο Τετράγωνο” και συμμετέχετε, μεθαύριο, στη Θεσσαλονίκη σε μια …”Δημόσια πλατεία”. Έτσι κι αλλιώς βρισκόμαστε στο σημείο “Ο” και για την τέχνη -όπως 100 χρόνια πριν, όταν ο Καζιμίρ Μάλεβιτς δημιουργούσε το πλέον μυστηριώδες έργο στην ιστορία της Τέχνης.

Είναι η περφόρμανς Public Square του διάσημου Γερμανού καλλιτέχνη Mischa Kuball, που θα πραγματοποιηθεί μεθαύριο, Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου, με αφετηρία το Περίπτερο 6 της ΔΕΘ-HELEXPO, στις 18:00, και διαδρομή στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

“Είναι κι αυτό μια πολιτική πράξη…” λένε οι διοργανωτές της εκδήλωσης, που καλούν πολίτες στην πρώτη εικαστική διαδήλωση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, τιμώντας τα 100 χρόνια από τη δημιουργία του έργου στο πλαίσιο της φετινής 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης.

“Θα ήθελα να στραφεί το βλέμμα μας στην κοινωνία των πολιτών. Σε μια κοινωνική ουτοπία. Στο ζήτημα του …πώς ζούμε. Δυσανασχετώ ιδιαίτερα με το γεγονός, ότι, σήμερα, οι άνθρωποι εκφράζονται με ένα πάτημα like (στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) για ζητήματα που έχουν να κάνουν με τους πρόσφυγες ή για οικονομικής φύσεως θέματα, αντί να δραστηριοποιούνται πάλι οι ίδιοι- να δηλώνουν το παρών” δήλωνε πρόσφατα, από τη Γερμανία, ο Mischa Kuball, αναφερόμενος στο επικείμενο εικαστικό του εγχείρημα στη Θεσσαλονίκη.

Είναι το περίφημο “Μαύρο Τετράγωνο” του Ρώσου σουπρεματιστή καλλιτέχνη Καζιμίρ Μάλεβιτς, που δημιουργήθηκε ακριβώς 100 χρόνια πριν και παρουσιάστηκε στα 1915, στην γκαλερί της Ναντιέζντα Ντομπίτσινα, στην Αγία Πετρούπολη, με τίτλο η “Τελευταία Φουτουριστική Έκθεση 0,10”, με διοργανωτή τον καλλιτέχνη Ιβάν Πούνι.

Στη δεξιά γωνία των τοίχων της γκαλερί (εκεί όπου οι ορθόδοξοι – Χριστιανοί τότε Ρώσοι συνήθιζαν να τοποθετούν στο εικονοστάσι τον προστάτη άγιο τους), ο Καζιμίρ Μάλεβιτς τοποθέτησε -δίκην θρησκευτικής εικόνας- το “Μαύρο Τετράγωνο”, έναν από τους πλέον γνωστούς πίνακες (λάδι σε μουσαμά 79,5 х 79,5 εκ., Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ, Μόσχα), που αποτελεί έκτοτε το πλέον εμβληματικό έργο της περιόδου της Ρωσικής Πρωτοπορίας και ένα από τα σημαντικότερα έργα του μοντερνισμού.

“H έκθεση του 1915 είναι σημαντική στην ιστορία της Τέχνης καθώς, σε αυτήν, ο Καζιμίρ Μαλέβιτς πρωτοπαρουσίασε σε δύο τοίχους το κίνημα του σουπρεματισμού, με πίνακες που αποτελούνταν από γεωμετρικές χρωματικές φόρμες και δήλωναν μια νέα αισθητική και φιλοσοφική προσέγγιση σχετικά με τον ρεαλισμό στην Τέχνη, την αποτύπωση της αθέατης πλευράς της ζωής, τη μη-αντικειμενικότητα, το σημείο μηδέν της ζωγραφικής καθώς και την υπεροχή της φόρμας και του χρώματος πάνω από κάθε άλλο συστατικό στοιχείο της ζωγραφικής” λέει η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης Μαρία Τσανσάνογλου.

Τα εκατό χρόνια από τη “γέννηση” του “Μαύρου Τετραγώνου” και τα ογδόντα από τον θάνατο του δημιουργού του Καζιμίρ Μάλεβιτς (στις 15 Μαΐου 1935, στη σταλινική Μόσχα, στην κηδεία του 57χρονου Μάλεβιτς, του Ρώσου σουπρεματιστή καλλιτέχνη, οι παριστάμενοι κρατούσαν στα χέρια τους από ένα… “μαύρο τετράγωνο” · το ίδιο μαύρο τετράγωνο “κοσμούσε” και το σουπρεματικό τριεπίπεδο λευκό φέρετρο του καλλιτέχνη, το ίδιο μαύρο τετράγωνο κοσμούσε και το ξύλινο μνημείο του τάφου του…) τιμά το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης με τη μεθαυριανή εκδήλωση.

“Σε μια εποχή που η οικονομική και πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ασταθής, το Μαύρο Τετράγωνο του Μαλέβιτς έρχεται να δώσει το έναυσμα για δημόσια συζήτηση” σημειώνει η Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, ιστορικός της Τέχνης – επιμελήτρια ΚΜΣΤ, προσθέτοντας πως: “Ενώ το ζωγραφικό έργο του 1915 είναι ένα ιστορικό και συμβολικό όχημα που απέρριψε τους περιορισμούς στην τέχνη, το Public Square δίνει την ώθηση για αφύπνιση και αντίδραση, διαμορφώνει την πολιτική και κριτική αντίληψη, προσκαλεί στη συμμετοχή του κοινού για να προκαλέσει μια γόνιμη επικοινωνία, αλλά και αντιπαράθεση. Η συλλογική και διαδραστική τέχνη στο δημόσιο χώρο γίνεται βήμα, καλεί σε συνειδητοποίηση, σε αντίδραση, αρθρώνει κριτικό λόγο, είναι μια πολιτική πράξη σε μια μεταβατική εποχή αλλαγών, ρήξεων, ανατροπών και ελπίδων”.

Γεννημένος στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας, στις 10 Σεπτεμβρίου του 1959, ο εικαστικός Mischa Kuball δημιούργησε και προ επταετίας ένα αντίστοιχο “μαύρο τετράγωνο”, στο πλαίσιο του εικαστικού του εγχειρήματος για τη “δημόσια πλατεία” στο Αμβούργο.

Η δράση πραγματοποιείται με αφορμή την έκθεση “Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και οι μαθητές του. 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο”, που διοργανώνεται από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο πλαίσιο της Μπιενάλε, στη Μονή Λαζαριστών, όπου φιλοξενούνται και έργα-φωτογραφίες του ίδιου του Kuball. Με επίκεντρο το αριστούργημα του Μαλέβιτς, η ασυνήθιστη αυτή κι ενδιαφέρουσα performance του Kuball ενσωματώνει την πόλη τόσο σε μια γιορτή του Μαύρου Τετραγώνου του Μαλέβιτς όσο και στην καλλιτεχνική πράξη, καθώς το κοινό συμμετέχει σε μια διαδήλωση, μια πολιτική πράξη.

To Public Square εντάσσεται στο πρόγραμμα του 4ου Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του κεντρικού προγράμματος της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και υποστηρίζεται από το IFA (Γερμανία) και από το Ινστιτούτο Γκαίτε της Θεσσαλονίκης. Την επιμέλεια και τον συντονισμό του Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης έχει η Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, ιστορικός της Τέχνης – επιμελήτρια ΚΜΣΤ. (Πληροφορίες, δηλώσεις συμμετοχής και διευκρινίσεις στο eirini@greekstatemuseum.com και στα τηλ 2310 589208 & 141).
Οι συμμετέχοντες στην περφόρμανς θα λάβουν ως δώρο για τη συμμετοχή τους την αφίσα του Public Square υπογεγραμμένη και αφιερωμένη ονομαστικά από τον καλλιτέχνη.

Το “μαύρο τετράγωνο” (ή ένα από τα “μαύρα τετράγωνα” που δημιούργησε ο καλλιτέχνης τα 20 χρόνια μετά την έκθεση και ως το θάνατό του, το 1935) βρίσκεται στην γκαλερί Τρετιακόφ της Μόσχας.

Στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (συλλογή Κωστάκη) βρίσκεται το “Μαύρο ορθογώνιο” -έργο σπάνιο και προγενέστερο του “τετραγώνου”, μέσω του οποίου ο Μάλεβτις οδηγήθηκε στη μη αντικειμενική ζωγραφική.

Η έκθεση “Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και οι μαθητές του. 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο. Έργα Ρωσικής Πρωτοπορίας από τη συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ”, που εγκαινιάστηκε τον περασμένο Μάιο, στη Μονή Λαζαριστών και παρουσιάζει 134 έργα και 34 αντικείμενα αρχείου (βιβλία, κείμενα, φωτογραφίες και χειρόγραφα), που αφορούν τα έργα και την καλλιτεχνική δημιουργία του Μάλεβιτς, θα διαρκέσει ως και τις 10 Οκτωβρίου.