Τοπική vs Παγκοσμιοποιημένης

Γράφει ο  Δημήτρης Μιχαηλίδης

Με πολύ προσοχή (και αγωνία?…) παρακολουθήσαμε την ομιλία του Προέδρου των ΗΠΑ, τον Σεπ 2018, στον μόνο διεθνή Οργανισμό που έχει ακόμα κάποιο νόημα για το Διεθνές Δίκαιο. Στην 73^η Γεν. Συνέλευση του ΟΗΕ ο κ Ν. Τραμπ μεταξύ άλλων είπε ότι «οι ΗΠΑ δεν θα στηρίξουν, ούτε θα αναγνωρίσουν» το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο το οποίο διεκδικεί να έχει δικαιοδοσία στους πολίτες όλων των χωρών παραβιάζοντας τις αρχές της δικαιοσύνης, της ισότητας. Δεν θα παραχωρήσουμε ποτέ την αμερικανική εθνική κυριαρχία σε μια παγκόσμια γραφειοκρατία, μη εκλεγμένη και ανεύθυνη. Η Αμερική κυβερνάται από τους Αμερικανούς. Απορρίπτουμε την ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης και αγκαλιάζουμε το δόγμα του πατριωτισμού».

Αισθάνομαι την ανάγκη να επισημάνω ότι πατριωτισμός είναι να αγαπάς και να θέλεις να υποστηρίξεις την πατρίδα σου, ενώ εθνικισμός είναι να μισείς τα άλλα κράτη. Επίσης πρέπει να έχουμε ξεκαθαρισμένο στο μυαλό μας ότι το εθνικό δίκαιο είναι το καταγεγραμμένο και το εθιμικό δίκαιο στα πλαίσια της ηθικής για μια κοινωνία, ενώ το Διεθνές Δίκαιο είναι οι συμφωνίες μεταξύ κρατών με βάση την ισχύ τους (συνήθως την ισχύ των όπλων τους και των συμμαχιών τους)

Αφού η Ιδιωτική Οικονομική, η οποία ευαγγελίζεται κυρίως την παγκοσμιοποίηση, δείχνει ότι αποτυγχάνει να δώσει λύσεις, με έναρξη των «αποτυχιών» της το 2008, με τα στεγαστικά δάνεια της Leaman Brathers, και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, σε όλον τον πλανήτη αναζητούν εναγωνίως τις λύσεις του μέλλοντος.

Ήδη από το 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τοποθετήθηκε όσο πιο σοβαρά και επίσημα μπορούσε εκδίδοντας τον Οδηγός για την Κοινωνική Ευρώπη (Τεύχος 4, ISBN: 978-92-79-30411-8) όπου η Κοινωνική Οικονομία προβάλλεται ως η επιδιωκόμενη «πάση δυνάμει» πιθανή λύση για το μοναδικό πιθανό καλύτερο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στον Οδηγό σε γενικές γραμμές εκλιπαρούνται όλες οι δυνάμεις της ΕΕ (κρατικές, ιδιωτικές και κοινωνικές) να στραφούν και να υποστηρίζουν επιλογές που οδηγούν προς την Κοινωνική Οικονομία, όπως εφαρμόζεται στα διάφορα κράτη της ΕΕ.

Η Κοινωνική Οικονομία είναι το σύστημα διαχείρισης της οικονομίας που στηρίζεται (και ενισχύει) στην τοπική κοινωνία, με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των συμμετεχόντων συνανθρώπων, και προϋποθέτει κοινωνική συνοχή (δηλαδή εμπιστοσύνη και αλληλοβοήθεια).

Και τον Δεκ 2018 (20/12/2018) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο Υπουργών και η Ευρ. Επιτροπή κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για τη θέσπιση νέων κανόνων που θα εξασφαλίζουν την προστασία του 100% των γεωργών της ΕΕ και της συντριπτικής πλειονότητας των επιχειρήσεων γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ από πρακτικές που αντιβαίνουν στην καλή πίστη και στα χρηστά συναλλακτικά ήθη, που επιβάλλονταν κυρίως από τις κυρίαρχες αλυσίδες παγκοσμιοποιημένων καταναλωτικών σούπερ μάρκετ.

Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία που θα προκύψει θα καλύπτει γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα που διατίθενται στην αγορά μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, απαγορεύοντας για πρώτη φορά μέχρι και 16 αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που επιβάλλονται μονομερώς από έναν εμπορικό εταίρο σε έναν άλλο. Ορισμένες άλλες πρακτικές θα επιτρέπονται μόνο μετά από σαφή και μη επιδεχόμενη αμφισβήτηση εκ των προτέρων συμφωνία μεταξύ των συναλλασσομένων.

Η Ευρ Επιτροπή υπέβαλε τη νομοθετική της πρόταση τον Απρ 2018, για να εξασφαλίσει μεγαλύτερη εντιμότητα στην αλυσίδα των τροφίμων και ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας σε όλη την ΕΕ. Είναι η πρώτη φορά που θα υπάρξει νομοθεσία σ’ αυτόν τον τομέα σε επίπεδο ΕΕ. Το νέο πλαίσιο παρέχει στα κράτη μέλη την εξουσία να εφαρμόζουν τους νέους κανόνες και να επιβάλλουν κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων, διαβάζουμε στο δελτίο τύπου της ΕΕ της 20/12/2018.

Και στις 21/12/2018 στο www.euractiv.gr διαβάζουμε για την συμβολή της βραχείας αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην τοπική οικονομία, ότι οι βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων έχουν πολυδιάστατο ρόλο. Μπορούν να βοηθήσουν στην αναζωογόνηση των ευρωπαϊκών εκμεταλλεύσεων, ενθαρρύνοντας τους νέους να εργαστούν στον αγροτικό τομέα, αλλά παρέχουν ακόμη οικονομικά προσιτό και υγιεινό φαγητό στους καταναλωτές, προσελκύοντας τουρίστες (κα G. Savigny, European Coordination Via Campesina– ECVC).

Οι βραχείες αλυσίδες τροφίμων και οι άμεσες πωλήσεις αποτελούν μια πραγματική ευκαιρία για να διατηρηθούν βιώσιμες οι μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις, επιτρέποντας στους νεοεισερχόμενους να απασχοληθούν στον τομέα της γεωργίας. Επιπλέον, παρέχει πρόσβαση στους καταναλωτές σε καλής ποιότητας, φρέσκα και προσιτά τρόφιμα. Η έννοια των βραχείων αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων (Short Food Supply Chain–SFSC), στις οποίες δεν υπάρχουν διαμεσολαβητές μεταξύ γεωργών και καταναλωτών, εισήχθη στην ΚΑΠ για την περίοδο 2014-2020 και έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.

Ανανεώνονται τακτικά με νέες μορφές άμεσων πωλήσεων, αλλά και με νέους παραγωγούς. Πριν από σαράντα χρόνια, είχαμε πολλές εκμεταλλεύσεις αιγοπροβάτων που ξεκίνησαν να παράγουν κατσικίσιο τυρί.

Τον τελευταίο καιρό, έχουμε δει πολλούς νέους να ξεκινούν βιολογική παραγωγή λαχανικών σε μικρής κλίμακας αγροκτήματα. Και μπορείτε να δείτε προϊόντα όπως γάλα προβάτου και τυρί, μέλι, κρασί, ζυθοποιημένο ψωμί, μπύρα, βότανα, αιθέρια έλαια, μαρμελάδες φρούτων και ένα ευρύ φάσμα κονσερβών από την φάρμα … Οι καταναλωτές μπορούν να πάρουν σχεδόν όλα όσα χρειάζονται από την τοπική παραγωγή.

Υπάρχει συνεχής καινοτομία στα μέσα διανομής, η παραδοσιακή ανοικτή αγορά συμπληρώνεται πλέον από την Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία-ΚΥΓεω (CSA–Community Supported Agriculture, AMAP στη Γαλλία), τη διαδικτυακή παραγγελία με παράδοση σε συγκεκριμένο σημείο και τα συλλογικά καταστήματα αγροκτημάτων. Οι ΜΚΟ και οι τοπικές αρχές επιδιώκουν να υλοποιήσουν συγκεκριμένα προγράμματα, που θα επιτρέψουν την πρόσβαση σε καλής ποιότητας τοπικό φαγητό στους μη εύπορους.

Υπάρχουν δύο κύριες προκλήσεις για την ανάπτυξη των βραχείων αλυσίδων: η κυριότερη είναι το πρόβλημα του ανεπαρκώς προσαρμοσμένου κανονιστικού πλαισίου και των προτύπων, όσον αφορά την παραγωγή, τη μεταποίηση και τις πωλήσεις. Στην πραγματικότητα, ο κανονισμός της ΕΕ περιλαμβάνει την πιθανότητα ευελιξίας για μικρούς όγκους παραγωγής, αλλά οι τοπικές αρχές δεν γνωρίζουν πάντοτε ή δεν επιθυμούν να τον εφαρμόσουν. Η συλλογική οργάνωση των μικροκαλλιεργητών είναι πολύ σημαντική ως προς αυτό.

Ήδη το 2014, μετά από πολυετείς αγώνες, ο νόμος 4235, στις 11-2-2014, καθιερώνει νομοθετικά τις Αγορές Παραγωγών (Farmers Market) για την προώθηση των Τοπικών Εφοδιαστικών Αλυσίδων και της Τοπικής Ανάπτυξης. Ήταν αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, και των πειραματικών πιλοτικών προσπαθειών φωτισμένων νέων αγροτών στην Πρέβεζα που μετέφεραν καλές πρακτικές από άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς και κεντρικά σχεδιασμένου προγράμματος στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας, ένα χρόνο μετά.

Δυστυχώς μέχρι σήμερα (2019) δεν κατόρθωσαν να δημιουργηθούν Αγορές Αγροτών (Παραγωγών). Φαίνεται ότι τα διαπλεκόμενα συμφέροντα της Ιδιωτικής Οικονομικής (Μεγάλες αλυσίδες Σούπερ Μάρκετ? Και παγκοσμιοποιητές? …) και των συντεχνιών των Δημοσίων Υπαλλήλων δεν επέτρεψαν να εφαρμοσθεί η απόφαση της Βουλής των Ελλήνων (2014), ούτε και η θέληση της τότε Κυβέρνησης (2014), για δημιουργία συνθηκών τοπικής ανάπτυξης, έστω και στο επίπεδο της αγροδιατροφικής αλυσίδας (αυτό που σήμερα αποκαλούν στην ΕΕ «βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων-Short Food Supply Chain–SFSC).

Οι Τοπική Εφοδιαστική Αλυσίδα θα μπορούσε να δώσει μια επαρκή διέξοδο στήριξης των αγροτών-παραγωγών και των αγροτικών κοινωνιών. Η μη στήριξή των SFSC θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι ενέργεια ευθέως στρεφόμενη κατά των αγροτών, κατά των αγροτικών κοινωνιών και κατά της Τοπικής Ανάπτυξης.

Σε προεκλογική περίοδο, με δεδομένες τις συγκεκριμένες ψήφους, ίσως μπορεί να εξηγηθεί, αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί «σώφρων» ενέργεια για όσους έχουν την ευθύνη της επιβίωσης του ελληνικού κράτους, και ακόμη μοιάζει να είναι ευθέως αντίθετη με έναν βιώσιμο οικονομικό σχεδιασμό.

Οι τοπικές κοινωνίες για να έχουν μέλλον έχουν ανάγκη για βιώσιμες κοινωνίες με τοπική συνεργασία. Και ενώ σε όλον τον κόσμο παρατηρούμε μια συνεχώς ισχυροποιούμενη τάση τοπιοποίησης, στο επίπεδο τοπικής κοινωνίας (Περιφερειακή Ενότητα ή Δήμος), στην Ελλάδα καταγράφουμε μια περίεργη τάση συγκεντροποίησης (κρατικοποίησης? … κεντρικών επιδομάτων κλπ) … Αλλά αυτό μοιάζει με μια περίεργη πορεία οπισθοδρόμησης … Καλή χρονιά