Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της σύγχρονης πανδημίας COVID-19

Ένα άρθρο της εκλεκτής Σίλιας Χριστοδούλου, Κλινικής Ψυχολόγου, Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπεύτριας και Μέλους του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου.

Με την επιβολή μέτρων καραντίνας η αλλαγή ρυθμών και ρουτίνας ανέτρεψε τα δεδομένα της καθημερινότητάς μας με μη αμελητέες επιπτώσεις στον ψυχισμό και στις συμπεριφορές μας. Κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι μας παρέχεται ελεύθερος αξιοποιήσιμος χρόνος αλλά δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Η δυσφορία που συνοδεύει τις αναπαραστάσεις του ιού και της ασθένειας κι ο περιορισμός κοινωνικών επαφών επιφέρουν έντονη συναισθηματική φόρτιση. Η διάσταση του φόβου μάς φέρνει κοντά στο άγχος του θανάτου που αν και πολλές φορές ασυνείδητος, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Είναι πολλά λοιπόν τα ευτράπελα.

Πρώτα απ’ όλα έχουμε να διαχειριστούμε μια διάσταση πένθους, όχι μόνο των νεκρών εξαιτίας του Κορωνοϊού μα και της πρωτύτερης ζωής μας που έχει αλλάξει τόσο ριζικά. Σε γνωστικό επίπεδο μπορεί να παρατηρηθεί κάποια αδράνεια σαν μούδιασμα της σκέψης ή αντιθέτως μια ευχάριστη εγρήγορση ως απόπειρα αναζήτησης λύσεων απέναντι στις δεκάδες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε και πρέπει να υπερβούμε για να επιβιώσουμε.

Το άγχος που συνδέεται με την απειλή της Covid19 και ευρύτερα με την επιβίωσή μας αν δεν πάρει μορφή κρίσης πανικού βρίσκει διεξόδους σε διάφορους αμυντικούς μηχανισμούς. Παρουσιάζεται η τάση σε εμμονικές σκέψεις και η διαμόρφωση αντι-φοβικών αντικείμενων όπως π.χ. η καταναλωτική μανία αγοράς χαρτιού υγείας που παρατηρήθηκε στις αρχές της υγειονομικής κρίσης. Στον καθένα από εμάς πυροδοτείται ο πυρήνας του ψυχαναγκασμού στο υποχονδρικό φάσμα της φοβίας ή και της αγοραφοβίας ώστε να μπορέσουμε να υιοθετήσουμε συμπεριφορές που συμβάλλουν στην πρόληψη μετάδοσης του ιού. Έτσι γινόμαστε σχεδόν όλοι μη παθολογικά φοβικοί και σχολαστικοί με την καθαριότητα και την απολύμανση.

Οι συνθήκες εγκλεισμού κι απομόνωσης προκαλούν φαινόμενα που ενίοτε θυμίζουν συμπτώματα ιδρυματοποίησης. Η αποχή απ’ τις συνηθισμένες μας κοινωνικές συναναστροφές κι η αποκοπή από πολλά συγγενικά μας πρόσωπα μας φέρνει σ’ επαφή με πρωτόγνωρα μη οικεία συναισθήματα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αυξήθηκαν πολύ τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας το τελευταίο διάστημα. Επίσης το άγχος κι η αμηχανία απέναντι στο άγνωστο προσεχές μέλλον δημιουργεί μία εσωτερική αστάθεια, κάτι το απολύτως φυσιολογικό κυρίως για ανθρώπους που δεν έχουν την δυνατότητα της τηλεργασίας για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Μα και όσοι την έχουν δεν είναι απαραιτήτως τυχεροί καθώς πρέπει να συμφιλιώσουν με αλλόκοτο τρόπο τις επιταγές τόσο της οικογενειακής όσο και της επαγγελματικής ζωής. Το φαινόμενο υπερκόπωσης παρουσιάζεται ως φυσικό επακόλουθο της ανάγκης αφομοίωσης των γεγονότων και των πραγματικοτήτων που μας επιβάλλονται. Αλλαγές μπορούν να παρατηρηθούν ακόμη και στην σεξουαλική ζωή κάθε ατόμου είτε με πιο έντονη δραστηριότητα είτε με δυσκολία συνεύρεσης.

Σε γενικές γραμμές η σχέση μας με τις έννοιες της επαφής, της απόστασης και του αποχωρισμού αλλά και με την παραβατικότητα ξαναθέτουν υποκειμενικά ερωτήματα. Η σταδιακή άρση των μέτρων συμβάλλει καθώς καλούμαστε να ενεργοποιήσουμε τις δεξιότητες προσαρμογής μας απέναντι στις εξωτερικές αλλαγές. Κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία για αλλαγή, κάτι που μπορεί να είναι πολύ θετικό καθώς υπάρχουν συνθήκες δημιουργικότητας στην διοχέτευση κάθε ενόρμηνσης. Για μερικούς αυτό σημαίνει παύση κι ευκαιρία για ενδοσκόπηση ενώ για άλλους εντατικοποίηση ή και ανακάλυψη νέων δραστηριοτήτων.

Ως πολίτες του κόσμου ξαναορίζονται οι επιλογές κι οι ατομικές μας ελευθερίες. Σημασία έχει να παρέχουμε στον εαυτό μας πλαίσια που να επιτρέπουν δευτερεύοντες μηχανισμούς άμυνας όπως ο συμβολισμός κι η μετουσίωση, διεργασίες δηλαδή που κινητοποιούνται όταν ο άνθρωπος δημιουργεί κοινωνικά αποδεκτά έργα και πράξεις και που αποδίδουν νόημα στην ζωή του. Με απλά λόγια είναι αναγκαίο να προσδοκούμε την συνέχιση της ζωής και των απολαύσεών της όπως την ξέρουμε.

Σίλια Χριστοδούλου
Κλινική Ψυχολόγος, Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια

Βιογραφικό Σημείωμα

Η Σίλια Χριστοδούλου είναι κλινική ψυχολόγος, ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και μέλος της Commission of Psychologists του Βελγίου. Έχει πολυετή εμπειρία σε δομές ψυχικής υγείας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε θέματα όπως η ψυχανάλυση, η πολιτιστική ταυτότητα κι η μετανάστευση, οι αγχώδεις διαταραχές, η πρόληψη παραβατικών συμπεριφορών, η κατάθλιψη, η ψυχοκοινωνική ένταξη πασχόντων, τέχνη και θεραπεία. Γεννήθηκε στην Αθήνα και έχει ελληνική και κυπριακή καταγωγή, μα το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της ζει στο Βέλγιο.

Website: www.cultural-association.org
Email: info@cultural-association.org
Facebook | YouTube | Twitter | Instagram 

Ο Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου, σκοπό έχει να καταγράψει, να διαφυλάξει, να επικοινωνήσει, να προβάλει τον κοινό Πολιτισμό Ελλάδας και Κύπρου, και να ενώσει τους απανταχού Έλληνες και Κύπριους δημιουργούς, καλλιτέχνες, νέους πολιτικούς και επιστήμονες. Θέτει ευγενή στόχο να προασπίζεται και να προάγει στην Ελλάδα, στην Κύπρο και διεθνώς τα οικουμενικά ιδεώδη, κυρίως του Ελληνισμού, τα Ελληνικά Γράμματα, αρχαία και σύγχρονα, τις Τέχνες, την Παράδοση, την Πολιτική, τη Δημοκρατία.  Ενεργεί μέσα από μια σειρά έργων και δράσεωνμε λογοτεχνικό, επιμορφωτικό, πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα, ενίοτε σε συνέργεια με αγαθοεργία ή τέχνες ψυχαγωγίας. Ο Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου εδραιώνει αλληλεγγύη, αλληλοσεβασμό εντός Συνδέσμου ή με συνεργούς φορείς εντός ή εκτός Ελλάδος. Στοχεύει να προωθήσει την Πολιτιστική Διπλωματία, σε συνεργασία με φορείς Πολιτισμού σε ξένες χώρες, με ξένες πρεσβείες στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Δημιουργεί νέα εργαλεία, με σύγχρονα ψηφιακά, τηλεματικά, οπτικοακουστικά μέσα, όπως ο υπό κατασκευή διαδικτυακός κόμβος του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου, – μια διεθνής, ελληνική, ψηφιακή, πλατφόρμα πολιτισμού.

Επιμέλεια δημοσίευσης: Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά ΜΑ, ΒΑ | φιλόλογος, λογοτέχνης – συγγραφέας, παραγωγός προγραμμάτων πολιτισμού | “Πορτρέτα στον Χρόνο” κάθε Δευτέρα 11:00-12:00, ζωντανά, διαδικτυακά στο www.radio1d.gr