Η Καλαμαριά τιμά τα χωριά της Μακεδονίας που έσωσαν τα παιδιά της στη γερμανική Κατοχή

Μια ξεχωριστή και μεγάλη εκδήλωση μνήμης και τιμής με τίτλο «Σε σένα που άπλωσες το στοργικό σου χέρι για να αγκαλιάσεις το ξενιτεμένο μου

μικρό……” Η Καλαμαριά τιμά τα χωριά της Μακεδονίας που έσωσαν τα παιδιά της στη γερμανική Κατοχή» πραγματοποιεί ο Δήμος Καλαμαριάς και το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού του Δήμου, σε συνεργασία με την Έδρα Ποντιακών Σπουδών του Α.Π.Θ., την Κυριακή 31 Μαρτίου στις 6 το απόγευμα στο δημοτικό θέατρο «Μελίνα Μερκούρη».

Στη διάρκεια της εκδήλωσης ο Δήμος Καλαμαριάς θα τιμήσει  τα χωριά εκείνα της Μακεδονίας στα οποία  αρκετές οικογένειες στα δύσκολα χρόνια  της γερμανικής κατοχής και με τη συμβολή φορέων επιτέλεσαν ένα σπουδαίο έργο  φιλοξενώντας άπορα και ορφανά παιδιά της Καλαμαριάς στην προσπάθεια επιβίωσής τους.

Η ιστορία ξεκίνησε την περίοδο  της γερμανικής κατοχής, όταν ο δύσκολος χειμώνας του 1941-42 έθετε επιτακτικά το ζήτημα της επιβίωσης στην Θεσσαλονίκη, την Καλαμαριά, την Αθήνα, περισσότερο για τα μικρά ορφανά και τα παιδιά των άπορων οικογενειών. Στην Καλαμαριά και τη Θεσσαλονίκη ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, σε συνεργασία με το ποντιακό σωματείο “Εύξεινος Λέσχη” (πρόεδρος του οποίου αυτή την περίοδο ήταν ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου, εξέχουσα προσωπικότητα του ποντιακού ελληνισμού) απέστειλε περίπου 1.000 παιδιά σε χωριά της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.

Ειδικά στην Καλαμαριά ήταν καίρια η συμβολή προσώπων που ασχολούνταν με τα κοινά (όπως ο Πόντιος λαογράφος Μιχάλης Μεταλλείδης και η Σοφία Ασλανίδου) στην επιλογή των ορφανών και απορότερων παιδιών, αλλά και στη συνοδεία τους στην ύπαιθρο της Μακεδονίας.

Από τον Μάρτιο του 1942 ξεκίνησαν οι αποστολές παιδιών, με λεωφορεία, φορτηγά και τραίνα με τη συνοδεία της προϊσταμένης εθελοντριών του Ερυθρού Σταυρού, Ελίζας Κυδωνάκη, και άλλων εθελοντών. Τα παιδάκια ήταν κυρίως προσφυγικής καταγωγής, από 6 έως 15 χρονών.

Σε αρκετά χωριά, οι κάτοικοι δεν δίστασαν ούτε στιγμή να ανταποκριθούν στην έκκληση για τη σωτηρία των παιδιών. Σπουδαίο ρόλο διαδραμάτισε στην περιοχή της Πτολεμαΐδας, ο πρόεδρος της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Εορδαίας, Ανδρόνικος Σιβρόπουλος. Αγόρια και κορίτσια φιλοξενήθηκαν, τράφηκαν και ανατράφηκαν, για δύο και περισσότερα χρόνια, κυρίως από προσφυγικές αγροτικές οικογένειες.

Χάρη στην αυταπάρνηση και την αλληλεγγύη αυτών των ανθρώπων, εκατοντάδες παιδιά σώθηκαν από την πείνα και τις ασθένειες που έφερε η σκληρή γερμανική Κατοχή. Κορυφαία είναι η περίπτωση του Μεσιανού Γιαννιτσών Πέλλας, στο οποίο φιλοξενήθηκαν 33 παιδιά από 40 οικογένειες. Πολλά παιδιά  φιλοξενήθηκαν στην Πτολεμαΐδα και σε χωριά της Εορδαίας Κοζάνης (όπως τα Κομνηνά, η Πεντάβρυσος, ο Περδίκκας, ο Άγιος Χριστόφορος), στην  πόλη της Κοζάνης και στο γειτονικό χωριό Χαραυγή.

Επίσης, στα χωριά Τριπόταμος, Πλατανιά, Δροσάτο, Άγιος Παντελεήμονας του Νομού Κιλκίς, στα Σεβαστιανά Πέλλας και στα χωριά Λιμνοχώρι, Πέτρες, Φιλώτας, Λεβαία, Ροδώνας του Δήμου Αμυνταίου Φλώρινας.

Ο Δήμος Καλαμαριάς, το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού και η Έδρα Ποντιακών Σπουδών του Α.Π.Θ. διοργανώνουν αυτή την  μεγάλη εκδήλωση, στην οποία όχι μόνο θα ξετυλιχθεί η λησμονημένη αυτή ιστορία, αλλά και – ως έκφραση ευγνωμοσύνης για την αλληλεγγύη και τη σωτηρία των παιδιών Θα τιμηθούν τα χωριά και οι οικογένειες που τα φιλοξένησαν, καθώς και οι φορείς και οι πρωτεργάτες της δράσης αυτής, δηλαδή ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης και οι απόγονοι των ανθρώπων που πρωτοστάτησαν (Θεοφύλακτος, Μεταλλείδης, Ασλανίδου, Σιβρόπουλος).

Η εκδήλωση αποτελεί την πρώτη δημοσιοποίηση των πορισμάτων του ερευνητικού προγράμματος του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού και της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, μετά από επισκέψεις στα χωριά και συλλογή αρχειακών τεκμηρίων και προφορικών μαρτυριών από τους ηλικιωμένους κατοίκους των χωριών, όσο και από άτομα που ως παιδιά είχαν βιώσει την εμπειρία της φιλοξενίας αυτής.

Παρά την δυσκολία ανεύρεσης ιστορικών τεκμηρίων και ζώντων μαρτύρων, η έρευνα θα συνεχιστεί ώστε να βρεθούν ακόμη περισσότερα χωριά και οικογένειες και θα ολοκληρωθεί με την έκδοση ενός βιβλίου που θα αναδείξει σε ευρύτερο κοινό αυτή την άγνωστη πτυχή της ελληνικής ιστορίας κατά τη γερμανική Κατοχή.

Η ξυλογραφία “Μάνα με παιδί” του χαράκτη Τάσσου Αλεβίζου χρησιμοποιείται στην αφίσα της εκδήλωσης με την ευγενική άδεια χρήσης της Εταιρείας Εικαστικών Τεχνών Α. ΤΑΣΣΟΣ)