Χαράς Κεφαλίδου: “Στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάνε για σχοινί”

Η ασφάλεια είναι ανθρώπινη επινόηση. Δεν είναι φυσικό φαινόμενο, συνεπώς δεν είναι αυτονόητη. Η ασφάλεια δεν είναι στατική και δεν είναι δεδομένη. Είναι δυναμική, είναι ένας διαρκής αγώνας αντοχής και ταχύτητας. Θεμελιακή συνιστώσα της εύρυθμης λειτουργίας της μονάδας και του συνόλου, η ουσία της διαπερνά κάθε έκφανση της ανθρώπινης φύσης, τόσο στο ατομικό, όσο και στο συλλογικό επίπεδο. Είναι η επάρκεια και η έλλειψή της που σε μεγάλο βαθμό καθορίζει και χαρακτηρίζει ποιοτικά τη ζωή μας.

Όποιος βιώνει διαρκή αίσθηση αβεβαιότητας και κινδύνου, εξ’ ορισμού τελεί υπό περιορισμό. Έχει περιορισμένες δράσεις, περιορισμένες σκέψεις, περιορισμένα όνειρα, περιορισμένες επιθυμίες, και, συνεπώς, περιορισμένο χώρο άσκησης ατομικής ελευθερίας. Υπό τέτοιες συνθήκες, το άτομο, με όλο και λιγότερες επιλογές διαθέσιμες, οδηγείται κατ’ ουσίαν σε συρρίκνωση.

Στις δημοκρατικές κοινωνίες συχνά αναφέρεται μια διλημματική σχέση μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας. Εκ πρώτης όψεως οι δυο έννοιες μοιάζουν αλληλοσυγκρουόμενες, αλλά το δίλημμα τελικά είναι παραπλανητικό. Στην πραγματικότητα αφορά μόνο μια εκφυλισμένη και στρεβλωμένη εκδοχή, που, ειδικά στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, ταυτίζει την ασφάλεια με τη δίωξη και την τιμωρία. Κι όμως, η ασφάλεια του κράτους δικαίου, περισσότερο παραπέμπει στη νομιμότητα, δηλαδή στην πρόνοια, την ευθύνη και την προστασία των μελών του κοινωνικού συνόλου, παρά στη δίωξη και την τιμωρία.

Στην Ελλάδα της κρίσης, η πλειονότητα των κατοίκων, κυρίως των αστικών κέντρων, διακατέχεται από αύξουσα αίσθηση ανασφάλειας. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι πολίτες αισθάνονται ανυπεράσπιστοι στις γειτονιές τους, βλέποντας την πολιτεία, άλλοτε να αδυνατεί, άλλοτε να αδιαφορεί, και άλλοτε και τα δύο, να εφαρμόσει έναντι όλων, τους νόμους που η ίδια ψηφίζει. Με τεράστια ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης, έχουμε γυρίσει πολύ πίσω, σε στοιχειώδη ζητούμενα άλλων εποχών.

Ας δούμε, για παράδειγμα, την Αθήνα: σε ολόκληρες περιοχές δίπλα στο κέντρο δεν κυκλοφορούν παρά ελάχιστοι θαρραλέοι. Ενεργοί πολίτες, πανεπιστημιακοί, πολιτικοί, διανοούμενοι, καταπίνουν τον λόγο τους και λογοκρίνουν τις σκέψεις τους, από φόβο μήπως καμιά ρωμαλέα συλλογικότητα ενοχληθεί από την ύπαρξή τους και αποφασίσει να δράσει με απροσδιόριστες συνέπειες. Συμπολίτες μας αλλάζουν συνοικία, ώστε να μπορούν να πάνε στο ψιλικατζίδικο χωρίς να τρέμουν τον ναρκέμπορο της γειτονιάς ή την αδέσποτη μολότοφ. Φοιτητές (κανονικοί, όχι αιώνιοι) δεν πηγαίνουν στα μαθήματα μόλις πέφτει το απόγευμα, γιατί θα χρειάζονταν συνοδεία για να επιστρέψουν σώοι. Επαγγελματίες πέφτουν θύματα ληστειών στα μαγαζιά τους και λένε «ευχαριστώ» που δεν τους τα έκαψαν…

Κάπως έτσι, συντελείται ένα άγριο μαζικό έγκλημα: η καχυποψία και ο φόβος στρεβλώνουν την κοινωνική συμπεριφορά και αυτό είναι η μεγαλύτερη νίκη όσων θέλουν να τραυματίσουν αυτό που οι μπαχαλάκηδες ονομάζουν «σύστημα». Κι όμως, δεν είναι «σύστημα». Είναι οι ζωές μας και η ποιότητά τους.

Ο φόβος φυλάει τα έρμα, αλλά αυτό ισχύει στα κοπάδια. Στις ανθρώπινες κοινωνίες, η επικράτηση του φόβου και της ανασφάλειας, αντίθετα, οδηγεί πάντα σε καταστροφή.

Σε αυτή την «ωραία ατμόσφαιρα» της μπόχας από τα καπνογόνα, τα καμένα λάστιχα και τη γενική σήψη, η κυβέρνηση καλωσορίζει τη μεταμνημονιακή Ελλάδα. Προσφέρει Συνταγματική Αναθεώρηση, διεθνείς συμφωνίες της κακιάς ώρας, σκάνδαλα, λάσπη, πυροτεχνήματα, πόλωση. Τάζει επιδόματα και διορισμούς, ισχνούς λαγούς με ξεφτισμένα πετραχήλια.

Σε αυτή την «ωραία ατμόσφαιρα», οι λίγοι, που θα μπορούσαν να ξεκολλήσουν το κάρο από τη λάσπη, δεν το αποτολμούν.

Η αγορά όμως, αντίθετα με την κυβέρνηση, απεχθάνεται την ανασφάλεια, τις αναταραχές και τα πυροτεχνήματα. Θέλει κανόνες που τηρούνται, Δικαιοσύνη που λειτουργεί, και γενική σοβαρότητα. Όλα αυτά που δεν έχουμε και, με την παρούσα κυβέρνηση, δεν πρόκειται να αποκτήσουμε. Μέχρι να τα βρούμε, είναι προτιμότερο να μην χρησιμοποιούμε λέξεις όπως «ευημερία» και «ανάπτυξη», γιατί στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάνε για σκοινί.