ΜΑΡΔΑΣ: Που πάει η Ευρώπη;

ΦΩΤΟ: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΡΧΕΙΟΥ

Τριανταπέντε χρόνια χρειάστηκαν από την ίδρυση της Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) το 1957 και μετά, για να εφαρμοστούν τα αυτονόητα δηλαδή, οι τέσσερις βασικές αρχές με τις οποίες κτίσθηκε η Κοινότητα. Αυτές είναι η ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων. Έπρεπε να φθάσουμε λοιπόν στα τέλη του 1992 για να ολοκληρωθεί η EνιαίαAγορά της Κοινότητας. Όσα όμως συνέβησαν τότε όφειλαν να λάβουν χώρα το 1973 το αργότερο!

Το 1993 με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (γνωστή ως Συνθήκη του  Μάαστριχτ) επιδιώκεται ο μετασχηματισμός της Κοινότητας, ενώ ταυτόχρονα μεθοδεύεται η δημιουργία του κοινού νομίσματος, του ευρώ. Τέλος, η νέα Συνθήκη εισάγει τις πρώτες πινελιές που αφορούν στην άμυνα-εξωτερική πολιτική-εσωτερικό δίκαιο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) από το 1993 και μετά μεταλλάσσεται ζώντας αλλαγές που δύσκολα αφομοιώνονται, όχι μόνο από τον πολύ κόσμο, αλλά ακόμη και από τους πολιτικούς. Η μη αφομοίωσητους οδήγησε στην καταψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος το 2005, εξέλιξη που οδήγησε σε ένα «υποκατάστατό» του, τη Συνθήκη της Λισσαβόνας(2009).

Η νέα Συνθήκη έρχεται ως συνέχεια της Συνθήκης της Νίκαιας (2003) με την οποία μεθοδεύθηκε το «συμμάζεμα» των θεσμικών οργάνων της ΕΕ ενόψει της μεγάλης διεύρυνσης της ΕΕ το 2004. Τέλος, η νέα Συνθήκη έρχεται να συμπληρώσει τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1999) με την οποία μεθοδεύθηκε η περεταίρω ολοκλήρωση της εξωτερικής πολιτικής-άμυνας, όπως και η ενσωμάτωση της Συνθήκης του Σέγκεν στους κόλπους της.

Όλες οι προαναφερθείσες Συνθήκες αποτελούν αναθεωρήσεις της ιδρυτικής Συνθήκης της ΕΟΚ της 25 Μαρτίου του 1957.

Ο Γολγοθάς της ΕΕ σε θέματα που απασχολούν την οικονομική ενοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου αρχίζει το 1997 με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Με το Σύμφωνο αυτό επιβεβαιώνεται στην ουσία τα όσα είχαν αποφασισθεί στη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναφορικά με το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού (της γενικής κυβέρνησης), το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ των κρατών-μελών που συμμετέχουν στη ζώνη ευρώ.

Oεκτροχιασμός του εν λόγω ελλείμματος στη Γαλλία και Γερμανία και τα όσα ευτράπελα συνέβησαν ακολούθως κατά την περίοδο 2003-4, όπου η Επιτροπή και το Συμβούλιο βρέθηκαν αντιμέτωποι στoΕυρ.Δικαστήριο(!), οδήγησαν στην αναθεώρηση του Συμφώνου της Ανάπτυξης και Σταθερότητας το 2005.

Βάζοντας νερό στο κρασί τους λοιπόν τα κράτη-μέλη δέχθηκαν τότε, τον ελεγχόμενο «εκτροχιασμό» του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού (δηλ. αποδέχθηκαν έλλειμμα άνω του 3%)  στη βραχυχρόνια όμως περίοδο και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.

Κι ενώ όλα έδειχναν μια κάποια ηρεμία στο ταραγμένο περιβάλλον του ευρώ, η κατάρρευση των LehmanBrothers και η κρίση στην Ελλάδα, ανακάτεψαν την τράπουλαμε ιδιαίτερα βίαιο τρόπο.

Η ΕΕ χωρίς τον παραμικρό μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων, επιδίωξε να βάλει σε μια ιδιότυπη τάξη την Ελλάδα με τη βοήθεια δυο Μνημονίων (ως το 2014), τα οποία επικρίθηκαν για την ακαταλληλότητά τους από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο το 2018.

Αν και,τόσο ο επιστημονικός κόσμος όσο και ένα σύνολο πολιτικών θεωρούσαν τη συνταγή που ακολουθήθηκε από την τρόικα ως μη αποτελεσματική, η Ελλάδα εισήλθε σε ένα τρίτο Μνημόνιο της ιδίας υφής το 2015, παρά τις όποιες προσπάθειες για αλλαγή στρατηγικής.

Με αφορμή την Ελλάδα, η ΕΕ άρχισε να θωρακίζεται για να αντιμετωπίσει κρίσεις ελλειμμάτων-χρέους, που θα μπορούσαν να απειλήσουν το ευρώ. Έτσι το 2010 υιοθετούνται τα λεγόμενα Ευρωπαϊκά Εξάμηνα, τα οποία αναφέρονται σε συγκεκριμένο μηχανισμό παρακολούθησης των οικονομιών όλων των κρατών-μελών στο πλαίσιο μιας διαδικασίας αξιολόγησης, μέσω της οποίας προβλέπονται κατευθυντήριες γραμμές  για τις προβληματικές οικονομίες.

Παράλληλα το 2011 αποφασίζεται το πακέτο των έξι μέτρων (sixpack), όπου πραγματοποιείται με έμμεσο τρόπο η εμπλοκή της ΕΕ σε ζητήματα που δεν ανήκουν στις αρμοδιότητες της (π.χ. διαμόρφωση μισθών, συντάξεων) ενώ ταυτόχρονα εισάγεται ένας μηχανισμός παρακολούθησης των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Ως μακροοικονομική ανισορροπία δε θεωρείται μόνο ένα μεγάλο έλλειμμα αλλά και τα υπερμεγέθη εμπορικά πλεονάσματα (της Γερμανίας λόγου χάρη).

Ως συνέχεια των παραπάνω ετοιμάζεται το 2012 το ονομαζόμενο Δημοσιονομικό Σύμφωνο(FiscalPact) και επιδιώκεται η ενσωμάτωσή του στο Δίκαιο της Ένωσης. Η όλη συζήτηση, που ολοκληρώθηκε σε επίπεδο Συμβουλίου στις 1-1-2018 θα κλείσει με την συζήτησή τηςστο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέσα του 2019.

Ιδιαίτερα σκληρό το εξεταζόμενο Σύμφωνο προβλέπει έλλειμμα κρατικού προϋπολογισμού της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ ή 1% αν το χρέος του κράτους-μέλους είναι κάτω από το 60% του ΑΕΠ. Στο έλλειμμα αυτό δεν λαμβάνονται υπόψη δαπάνες που οφείλονται σε έκτακτα μέτρα.

Η αυλαία του θεάτρου κλείνει με το πακέτο των 2 μέτρων (twopack) το 2013. Επιδιώκεται αναλυτικότερα, η περεταίρω ενίσχυση των μηχανισμών εποπτείας-συντονισμού των κρατών-μελών που συμμετέχουν στην ευρωζώνη και δίνεται έμφαση στη χρηματοοικονομική σταθερότητα όπως και στην ανάλογη χρηματική συνδρομήυπέρ κρατών-μελών σε κρίση. Το πακέτο εισάγει την ενισχυμένη εποπτεία (ανά εξάμηνο) των κρατών-μελών, που ζητούν βοήθεια για τη στήριξη της χρηματοοικονομικήςτους σταθερότητας.Από την άλλη η Επιτροπή προβαίνει σε εκτιμήσεις ανά τρίμηνο για τα κράτη-μέλη που βρίσκονται στο επόμενο,εκτός Μνημονίων,στάδιο. Η εποπτεία αυτή συνεχίζεται ως ότου αυτά εξοφλήσουν το 75% των χρημάτων που δανείστηκαν από τους μηχανισμούς της ΕΕ.

Η πολυπλοκότητα που διακρίνει την οικονομική-νομισματική ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού χώρου σκιαγραφεί και τον λαβύρινθο στον οποίο κινούνται τα κράτη-μέλη της ΕΕ, τα οποία συμμετέχουν στη ζώνη ευρώ. Ένας τέτοιος σφικτός μηχανισμός εποπτείας, επακόλουθο μιας πολιτικής λιτότηταςεύλογα περιορίζει δημόσιες δαπάνες, και κατανάλωση ευνοώντας την ύφεση.

Αν αυτός ο μηχανισμός δε συμπληρωθεί από ένα άλλο μηχανισμό που να εξασφαλίζει ρευστότητα στην αγορά οδηγώντας σε άνοδο, εξαγωγές (και εγχώρια παραγωγή φυσικά) όπως και επενδύσεις,τότε θα εισάγει πολλούς κινδύνους, ικανούς να πυροδοτήσουν, εκτός των άλλων, τον Ευρωσκεπτικισμό οδηγώντας σε ανυπολόγιστες εκτροπές την ΕΕ.