Τάσος Χαλικιάς: Το φύσημα του θεού

Τι θα γινόταν αν η μητέρα του μικρού Τασούλη Χαλκιά, δεν υπέκυπτε στο πείσμα του να δώσει έξι γίδες, για να του αγοράσει το πρώτο του κλαρίνο; Ο Ηπειρώτης βιρτουόζος του κλαρίνου, Τάσος Χαλκιάς, ο οικουμενικός, ο παγκόσμιος, ως άλλος Οδυσσέας, ως μοιραίος άνθρωπος, ανέδειξε τον αγροτικό λαϊκό πολιτισμό, εξέφρασε τους καημούς της Ρωμιοσύνης, όπως έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος και τα μοιρολόγιά του ήταν όχι απλά μυσταγωγία, αλλά τρόπος επικοινωνίας των ζωντανών, με τους οικείους νεκρούς.

Τις περιπέτειες του Τάσου Χαλκιά, που η μουσική του ιδιοφυία έφτασε να συγκινήσει ακόμη και το Χόλυγουντ αλλά και την προσωπικότητα και το έργο της Άννας Στεργίου, είτε ως δημοσιογράφου είτε ως συγγραφέα περιέγραψαν με τον πλέον γλαφυρό τρόπο στην κατάμεστη αίθουσα του Ψηφιακού Μουσείου Νέας Σμύρνης, το βράδυ της περασμένης Παρασκευής 11/5/2018, βουλευτές από κόμματα, κυβέρνησης και αντιπολίτευσης που έχουν σχέση με τον αγροτικό χώρο, τον οποίο έχει υπηρετήσει και η συγγραφέας είτε ως αγροτική είτε ως κοινοβουλευτική συντάκτρια.

Όσοι ήρθαν, έζησαν μια άκρως συγκινητική βραδιά, με παρεμβάσεις και του κοινού. Πολλές φορές υπήρξε αυθόρμητο και συχνά παρατεταμένο χειροκρότημα προς όλους τους παριστάμενους πολιτικούς, πράγμα σχετικά ασυνήθιστο, μετά τις δυσκολίες των μνημονίων. Αφορμή η παρουσίαση του βιβλίου: «Τάσος Χαλκιάς: το φύσημα του θεού», της δημοσιογράφου – συγγραφέα Άννας Στεργίου με διοργανωτές το Σύλλογο Ηπειρωτών Νέας Σμύρνης – Παλαιού Φαλήρου «Η Τιτάνη», υπό την προεδρία της Κλαίρης Δεληγιάννη, τις εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη και το βιβλιοπωλείο, «Εμποροσχολική Αγορά».

*Στους γνώριμους ήχους, μυρωδιές, εικόνες από την Ήπειρο, αλλά και στην ίδια την οικογένεια των Χαλκιάδων, η οποία σφράγισε τη δημοτική μουσική της Ελλάδας, αναφέρθηκε ο βουλευτής Ιωαννίνων του ΣΥΡΙΖΑ, Γιάννης Καραγιάννης. Μίλησε για τη σπουδαιότητά της μουσικής οικογένειας της οποίας η συμβολή υπήρξε καθοριστική και για όλη την Ήπειρο αλλά και για το δημοτικό τραγούδι. Εξήγησε πως «ο Τάσος Χαλκιάς με το κλαρίνο του εξέφρασε τον λαϊκό πολιτισμό και τους καημούς του Έλληνα μετανάστη, την ερήμωση της υπαίθρου, τον πόνο και τον καημό των γυναικών, με τις μαύρες μαντήλες, τα έρημα σπίτια και τα σκουριασμένα καρφιά στις σφαλισμένες εξώπορτες». Επεσήμανε ότι περπάτησε σε γνώριμα μονοπάτια, όταν διάβασε το βιβλίο, που τον ταξίδεψε στα μέρη του. Ανέφερε πως η δική του καταγωγή είναι από το Ζαγόρι και τα Ιωάννινα, και σημείωσε ότι ο Τάσος Χαλκιάς έπαιξε σε γλέντια στη Βίτσα και στο Τσεπέλοβο, τονίζοντας ωστόσο ότι οι παλιοί Γιαννιώτες άκουγαν ευρωπαϊκά άσματα. Υποστήριξε πως μουσικοί όπως ο Τάσος Χαλκιάς απελευθερώνουν τις παραδοσιακές μουσικές φόρμες και γίνονται οικουμενικοί δρόμοι που ενώνουν Ανατολή και Δύση, Βορρά και Νότο, βυζαντινή μουσική και Τζίμι Χέντριξ, κλασική μουσική, ρεμπέτικο, τζαζ.

*Στην πρώτη συνάντησή του με την δημοσιογράφο Άννα Στεργίου από το μετερίζι του υπουργείου Γεωργίας αναφέρθηκε ο Μάξιμος Χαρακόπουλος, πρώην αναπληρωτής υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και νυν αρμόδιος αναπληρωτής τομεάρχης Εσωτερικών στη ΝΔ. Εξήγησε πως ήταν αιχμηρή στην κριτική της και παρότι σε αντιπολιτευόμενη εφημερίδα, ήταν από τους λίγους δημοσιογράφους, που έσωσαν την τιμή της δημοσιογραφίας, όταν είδε τη μεγάλη εικόνα και τον στήριξε, όταν ο ΟΑΣΑ επέμενε στην επιμήκυνση της διάρκειας ζωής του γάλακτος, θέτοντας σε κίνδυνο την ελληνική παραγωγή γάλακτος. Μια περιπέτεια, η οποία κόστισε και στον ίδιο, αφού παραιτήθηκε το 2014 από την κυβέρνηση αλλά αναγνωρίστηκε από τους παραγωγούς. (Σ.σ. Ήταν οι ίδιοι οι παραγωγοί γάλακτος , που όταν η Άννα Στεργίου έμεινε χωρίς δουλειά με την κατάρρευση της Ελευθεροτυπίας, όπου εργαζόταν πάνω από 20 χρόνια και στη συνέχεια της διακοπής λειτουργίας του ιατρικού site όπου δούλευε το 2016, αναγνωρίζοντας την προσφορά της στον κλάδο, τη στήριξαν, προτείνοντας θέση υπεύθυνης Τύπου, της Ένωσης Φυλής Χολστάιν Ελλάδας).

Ο κ.Χαρακόπουλος εξήγησε πως το βιβλίο ανοίγει πολλά θέματα που έχουν σχέση με το δίπολο άστυ – χωριό, αναφέρεται στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, στο δημοτικό τραγούδι, στην τυπολατρία και τη γραφειοκρατία που στέρησε την τιμητική σύνταξη στον Τάσο Χαλκιά αλλά δίνει και γνώριμες εικόνες από την ελληνική επαρχία κι όλο τον κύκλο της ζωής και του χρόνου. Υποστήριξε πως τις τελευταίες δεκαετίες η ελληνική παράδοση υπέστη συντριπτικά πλήγματα όχι μόνο λόγω κοινωνικών αλλαγών αλλά και εξαιτίας μιας συμπλεγματικής νοοτροπίας. «Ο νεοπλουτισμός, ο ατομικισμός, η επιδειξιομανία, ο καταναλωτισμός, ο μιμητισμός υπονόμευσαν έναν άλλοτε ισχυρό πολιτισμό. Η εποχή της ευμάρειας δεν επέτρεψε να εκτιμήσουμε το μέγεθος της καταστροφής», είπε ο κ.Χαρακόπουλος και τόνισε πως «καταρρέουν τα ψευδοπρότυπα που οικοδομήσαμε». Υποστήριξε πως «αν θέλουμε πάλι να ξεφύγουμε από την μιζέρια που μας καταπνίγει είναι ανάγκη να πιάσουμε και πάλι το νήμα της ιστορίας μας, να αφουγκραστούμε και πάλι το φύσημα του Θεού, για να ατενίσουμε με αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση το μέλλον».

*«Την Άννα τη γνώρισα πρώτη φορά στο υπουργείο Γεωργίας. Είναι αλήθεια ότι ξεχώριζε. Είχε ένα πάθος, μια ευαισθησία , δεν έμοιαζε τόσο με επαγγελματία δημοσιογράφο διαπιστευμένο από την εφημερίδα της. Με ξάφνιασε ο πλούτος που έκρυβε μέσα της, ένας πλούτος συναισθημάτων, που φώναζαν από μακριά, ότι ξεπηδούν απευθείας από το βίωμά της, από πραγματική αγάπη, για τη γη και τους καρπούς της. Έτσι όταν μου έστειλε το βιβλίο δεν μπορώ να πω ότι ξαφνιάστηκα…», ανέφερε ο πρώην υπουργός Γεωργίας, Κώστας Σκανδαλίδης. Χαρακτήρισε το έργο «οδοιπορικό» και «κοινωνική ηθογραφία», με «διαδοχικούς χρονικά σταθμούς, που ο καθένας εστιάζει σ΄ένα γεγονός, ένα μνημόσυνο, ένα γάμο, ένα πανηγύρι. Μια ιστορικά τεκμηριωμένη καταγραφή που γύρω της απλώνει γεγονότα και μύθους, περιπλέκει σκέψεις, συναισθήματα, βιώματα, σκέψεις…». Είναι ένας λαϊκός προοδευτικός άνθρωπος, δεν έχει ουδέτερη ματιά στα πράγματα, εξήγησε ο πρώην υπουργός, που, στρέφει το βλέμμα στη λαϊκή ψυχή και στα πάθη της. Τόνισε πως το βιβλίο έχει μια πλούσια γλώσσα, που δεν θυμίζει τη φτώχεια ενός τηλεοπτικού σεναρίου. Αναφερόμενος στα λόγια του Λάκη Χαλκιά για τον πατέρα του, που τον συγκίνησαν διαβάζοντας το βιβλίο τόνισε πως: «Όλοι εμείς κι ο καθένας χώρια που χάσαμε την ψυχή μας κάποια στιγμή, κουβαλούμε στο δικό μας οδοιπορικό τις μνήμες και τα βιώματά μας. Εγώ ένας Αιγαιοπελαγίτης, που βρέθηκε να παρουσιάζω το βιβλίο μιας Ηπειρώτισσας, ένα όργανο , που το έμαθα σχετικά μεγάλος. Εγώ μεγάλωσα με το βιολί και τη φωνή του πατέρα μου. Ήταν πριν γίνει παπάς, το καλύτερο βιολί στα Δωδεκάνησα. Και μετά που έγινε παπάς, η καλύτερη φωνή από τους παπάδες», είπε ο Κώστας Σκανδαλίδης και η φωνή του έσπασε. Εξήγησε πως το κλαρίνο ήταν όργανο, που λόγω καταγωγής τον ξένιζε αλλά αντιλήφθηκε τη δύναμη και την εκφραστικότητά του, όταν μεγάλωσε.

*«Το γεγονός ότι δυο βασικά όργανα της σύγχρονης Ελλάδας, ήρθαν ως δυτικοευρωπαϊκά αλλά αφομοιώθηκαν και έγιναν σύγχρονα μέσα για την εκφορά του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, που είναι τρόπος έκφρασης των λαϊκών ανθρώπων», σημείωσε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ, αρμόδιος για τα οικονομικά, Νίκος Καραθανασόπουλος. Εξήγησε πως το δημοτικό τραγούδι εξέφρασε τον πόνο, τον καημό και τους αγώνες ενός λαού, συλλογικές και πανανθρώπινες αξίες και ταυτόχρονα ταλαιπωρήθηκε από τις δισκογραφικές εταιρίες, με την εμπορευματοποίησή του. Σημείωσε ότι θα περιορίζαμε τον Τάσο Χαλκιά, αν μέναμε μόνο στην πολιτική του ταυτότητα, καθώς είναι γνωστό πως ήταν ταυτισμένος με το αριστερό κίνημα. «Το δημοτικό τραγούδι περικλείει και το χαρακτήρα του λαού, του κάθε λαού», είπε κι αναφέρθηκε στο πόσο σημαντικό είναι για τη διατήρηση της ταυτότητας των ανθρώπων.

*Ο Σπύρος Δανέλλης, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Ποταμιού αναφέρθηκε στο βιβλίο, στη δύναμη του κλαρίνου, αναφέρθηκε πως η μυθιστορηματική πλοκή στην ζωή και την ιστορία του Τάσου Χαλκιά δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να νιώσει μικρό ή μεγάλο τους σταθμούς της ζωής του και καθώς γεννήθηκε το 1914 και έφυγε το 1992, ζώντας σχεδόν όλη την ιστορία της νεότερη Ελλάδας. «Η Άννα απ΄ αυτήν την ιστορία περνά με μοναδική μαεστρία στην ζωή του Ηπειρώτη κορυφαίου μουσικού. Περνά μέσα από έναν γοητευτικό διάλογο των δυο ιστοριών και με αυτόν τον τρόπο επισημαίνει κι άλλοτε υπονοεί αυτήν την ακατάλυτη σχέση του καθενός μας τελικά με την ιστορική πραγματικότητα της εποχής». Υπήρχαν εξήγησε πάρα πολλά αποσπάσματα του βιβλίου, «που με συγκίνησαν ή με σόκαραν από το όνειρο του μικρού Τασούλη που η Άννα το περιγράφει με όλη την ευαισθησία αλλά και την αθωότητα των ονείρων της παιδικής ψυχής, όπου τα χρήματα έρχονται σε δεύτερη μοίρα».

*Τελευταία μίλησε η δημοσιογράφος – συγγραφέας, Άννα Στεργίου, η οποία αναφέρθηκε στο πάνελ των πολιτικών –ομιλητών τονίζοντας ότι το ένα κριτήριο επιλογής των ομιλητών ήταν η επαφή τους με τον αγροτικό χώρο, το δεύτερο όμως ήταν το στοιχείο του ήθους και της εντιμότητας, παρότι κατά καιρούς έχουν δεχτεί για διάφορα ζητήματα, την σκληρή κριτική της αλλά είχαν αντοχή στην κριτική. Εξήγησε πως είναι πολύ ιδιαίτερη στιγμή, για εκείνη, διότι ιδρυτικό μέλος του συλλόγου Νέας Σμύρνης – Παλαιού Φαλήρου «Η Τιτάνη» ήταν ο πατέρας της, Γιάννης Στεργίου, και πρώτος πρόεδρος κι επί τρεις θητείες, και οι συντοπίτες του, τον τίμησαν έως και το θάνατό του. Σημείωσε πως η Νέα Σμύρνη και το Παλαιό Φάληρο ήταν και παραμένει ο τόπος της, την Ήπειρο την κουβαλά παντού και πως πρέπει να ξαναδούμε τα ζητήματα των μεταναστών, όπως ξετυλίγονται και μέσα από τη ζωή του Τάσου Χαλκιά. Υποστήριξε πως ο κορυφαίος κλαρινίστας «ήταν ένας άνθρωπος που πόνεσε πάρα πολύ στη ζωή του, ένας Οδυσσέας, που πάλεψε πάρα πολλές φορές, με τα κύματα, εσωτερικά κι εξωτερικά, βίωσε και την αλληλεγγύη των αδερφών και των συναδέλφων, έζησε πόλεμο, καταστροφές, ορφάνια, και ξενιτειά κι έφερε τον αγροτικό χώρο, στην Αθήνα». Εξήγησε πως ίσως αυτό το βιβλίο να μην υπήρχε, αν η ίδια ως παιδί δεν εξοικειωνόταν ακόμη περισσότερο με τους δημοτικούς χορούς, μέσω των προγραμμάτων της ΝΕΛΕ, που έκανε ο δήμος Νέας Σμύρνης, με κορυφαίους δασκάλους χορού, τον Ηλία Δήμα και τον Γιώργο Στεργίου, και σημείωσε ότι τελικά πολιτική είναι η καθημερινότητά μας, κι αυτό θα πρέπει να το σκέφτονται όσοι νομοθετούν. Όπως εξήγησε, τα προγράμματα της ΝΕΛΕ έγιναν αιτία, για να βρεθεί στο εξωτερικό, να βγάλει χαρτζιλίκι ως φοιτήτρια χορεύοντας για τουρίστες με χορευτικό συγκρότημα, και οι γνώσεις που αποκόμισε, απ΄αυτές τις εμπειρίες τις έδωσαν τελικά τη δυνατότητα να γράψει αυτό το βιβλίο. Μιλώντας για τον Τάσο Χαλκιά εξήγησε πως «ήταν μοιραίος άνθρωπος, γιατί όσο ταλέντο του έδωσε η φύση, τόσες πολλές φορές η ψυχή του ταλαιπωρήθηκε… Το μοιρολόι ήταν ο τρόπος επικοινωνίας με τους νεκρούς του με τους ανθρώπους που έχασε». Αναφερόμενη στην δημοτική παράδοση, τόνισε πως δεν είναι μουσειακό είδος αλλά ζωντανό μήνυμα για το σήμερα. «Θέλω να διαβάσετε το βιβλίο όχι μόνο για να δείτε αυτά που έκανε ο Τάσος Χαλκιάς αλλά για να πάρετε ελπίδα για το μέλλον. Αυτός ο άνθρωπος βυθίστηκε πολλές φορές αλλά κολύμπησε…», είπε.

Στο χώρο του μουσείου Ψηφιακής Πολιτικής, έγινε το αδιαχώρητο και στο βιβλίο παρευρέθηκαν δημοτικοί σύμβουλοι από τη Νέα Σμύρνη, εκπρόσωποι από την Πανηπειρωτική, από τους Συλλόγους Κρητών, Ιμβρίων, Τενεδίων και Έλληνες παραγωγοί, ενώ ακολούθησε κέρασμα με τσίπουρο και ηπειρώτικες πίτες στον προαύλιο χώρο του μουσείου Ψηφιακής Νέας Σμύρνης, όπου όλοι οι παριστάμενοι έγιναν μια παρέα. Το βιβλίο «Τάσος Χαλκιάς: το φύσημα του θεού», είναι το 2ο βιβλίο της Άννας Στεργίου. Το πρώτο είναι «Τα μάτια του φόβου», εκδόσεις Λιβάνη, που έχει εξαντληθεί και αναφέρεται έμμεσα στη Λέρο και εξαιτίας του ανακηρύχθηκε «Γυναίκα της Θεσπρωτίας» (2005) από το Σύνδεσμο Γυναικών Ηπείρου.