Γ. Αρβανιτίδης: Χωρίς μικρομεσαίους και ελεύθερους επαγγελματίες δεν λύνεται το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους

Εισήγηση Γ. Αρβανιτίδη στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου κατά τη συζήτηση του Σχεδίου Νόμου “Εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων”.

Ο εξωδικαστικός συμβιβασμός είναι ένα από τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας για να λύσουμε το τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους που βαρύνει επιχειρήσεις και επαγγελματίες. Είναι μια ευκαιρία να δώσουμε τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να επανεκκινήσουν την οικονομία.

Άρα για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε την χρησιμότητά του πρέπει να το δούμε με βάση τη συνολική στρατηγική της Ελληνικής Κυβέρνησης στο θέμα αυτό και όχι αποσπασματικά.

Θα ξεκινήσω πρώτα με το πού θέλουμε να πάμε στα κόκκινα δάνεια. Ποιος είναι ο στόχος…

Η συμφωνία των τραπεζών με τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προβλέπει «τακτοποίηση» κόκκινων δανείων ύψους 40 δις € μέχρι το 2019. Από αυτά, το 58% της τακτοποίησης θα προέλθει από κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια. Πρακτικά, λοιπόν, μέσα στα 2 επόμενα χρόνια πρέπει να βρεθεί λύση για κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια ύψους 23,2 δις €. Αυτός είναι ο στόχος.

Πάμε τώρα να δούμε, πώς είναι δομημένα τα κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το 3ο τρίμηνο του 2016 το σύνολο των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων στη χώρα έφτανε τα 65 δις €. Από αυτά, τα 40 δις € αφορούν δάνεια πολύ μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Σε ποσοστό, μιλάμε για πάνω από το 60% του συνόλου.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι αν δίναμε λύση στα μισά κόκκινα δάνεια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων θα είχαμε πιάσει το στόχο. Επαναλαμβάνω. Αν δώσουμε λύση στα μισά κόκκινα δάνεια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, έχουμε λύσει το πρόβλημα. Αν καταφέρουμε να στηρίξουμε έστω τις μισές από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που άντεξαν μέσα στην κρίση, θα έχουμε κάνει ένα τεράστιο βήμα για να ξαναβάλλουμε τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης.

Γιατί; Γιατί πάνω από το 90% ελληνικών επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Γιατί θα στηρίξουμε έμπρακτα τους ανθρώπους που με νύχια και με δόντια κράτησαν όρθια την ελληνική οικονομία στα δύσκολα. Τους ανθρώπους που δίνουν καθημερινά τη μάχη να μείνουν όρθιοι οι ίδιοι και οι οικογένειές τους, μη έχοντας άλλη επιλογή και άλλο τρόπο επιβίωσης σε μια οικονομία που μαστίζεται από την ανεργία. Γιατί θα δώσουμε ανάσα στους ισολογισμούς των τραπεζών ώστε να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν ξανά την πραγματική οικονομία.

Εδώ, όμως υπάρχει το εξής θέμα. Φαίνεται ότι ο εξωδικαστικός συμβιβασμός έχει περισσότερες πιθανότητες να πετύχει για τις μεγάλες επιχειρήσεις και να αποτύχει για τις μικρές. Γιατί; Γιατί ο τρόπος με τον οποίο έχετε στήσει το νομοσχέδιο ευνοεί κυρίως επιχειρήσεις με μεγάλες οφειλές σε πολλούς πιστωτές. Για τους υπόλοιπους, τους μικρομεσαίους, οι περιορισμοί είναι τόσο σημαντικοί που στην πραγματικότητα ναρκοθετούν εξαρχής την όλη διαδικασία. Επιτρέψτε μου να εξηγήσω το γιατί.

Στην αρχή λέγατε ότι αν μια επιχείρηση έχει το 85% των οφειλών της σε έναν πιστωτή, τότε είναι εκτός ρύθμισης. Στην ουσία, δηλαδή, εξαιρούσατε όλους τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες που συνήθως συνεργάζονταν με μια τράπεζα και σε γενικές γραμμές εξυπηρετούσαν τις οφειλές τους σε Δημόσιο και Ταμεία. Επειδή, λοιπόν, στη διαβούλευση επιμελητήρια όπως το Εμπορικό & Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης σας επισήμαναν ότι έτσι θα αποκλείσετε μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, το αλλάξατε. Τι λέτε σήμερα; Ότι το θέμα θα μπαίνει σε διμερή διαπραγμάτευση για το αποτέλεσμα της οποίας θα ενημερώνεται η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους χωρίς να εφαρμόζεται καμία άλλη διάταξη του νομοσχεδίου. Ακούστε. Οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες καταλαβαίνουν. Καταλαβαίνουν πολύ καλά. Καλύτερα να το πείτε ρητά ότι δεν τους αφορά ο εξωδικαστικός συμβιβασμός παρά να τους εμπαίζετε έτσι.

Πάμε να δούμε, όμως, και αυτούς που θα ενταχθούν στο μηχανισμό. Κατ’ αρχήν για να συνεννοηθούμε, πρέπει να καταλάβουν οι πολίτες ότι η διαμεσολάβηση που προτείνει το νομοσχέδιο, δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα μέρη. Άρα δεν είναι πραγματική διαμεσολάβηση, είναι «κάτι σαν διαμεσολάβηση». Και βέβαια, όταν μιλάμε για διμερή διαπραγμάτευση ενός επιχειρηματία που χρωστά π.χ. σε μια τράπεζα, πρακτικά ο διαμεσολαβητής θα παίζει το ρόλο του κλητήρα. Η μόνη του αρμοδιότητα θα είναι να πηγαινοφέρνει χαρτιά και θα προτρέπει τους διαπραγματευόμενους να τα βρουν. Λες κι αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα δεν μπορούσαν να τα έχουν βρουν μόνοι τους μέχρι σήμερα.

Και βέβαια θα σας πω, ότι η πλειοψηφία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη χώρα βρίσκεται σε αυτή την κατηγορία. Ανήκει στην κατηγορία που οφείλει πάνω από το 85% των υποχρεώσεών της σε έναν πιστωτή, είτε αυτός λέγεται τράπεζα, είτε αυτός λέγεται ΙΚΑ, είτε αυτός λέγεται εφορία. Άρα για τους μικρομεσαίους οι πιθανότητες να πετύχει η διαμεσολάβηση και να δοθούν βιώσιμες λύσεις μακροπρόθεσμα, είναι λίγες.

Τα προβλήματα, όμως, δεν σταματούν εδώ. Υπάρχουν διατάξεις στο νομοσχέδιο οι οποίες δημιουργούν οριζόντιους αποκλεισμούς σε όλες τις κατηγορίες των δικαιούχων.

Μας λέτε ότι για να ενταχθεί μια επιχείρηση στον εξωδικαστικό συμβιβασμό, θα πρέπει να έχει εμφανίσει κερδοφορία σε μία από τις τελευταίες 3 χρονιές.

Θα σας έλεγα ότι το επιχείρημα αυτό θα έχει βάση, αν μιλούσαμε για μια οικονομία χωρίς ύφεση και ένα τραπεζικό σύστημα χωρίς capital controls. Εκεί, όντως, θα είχε νόημα να το συζητήσουμε. Έρχεστε όμως και βάζετε αυτό τον περιορισμό:

σε μια οικονομία η οποία είναι εδώ και 2 χρόνια βυθισμένη στην ύφεση με δική σας ευθύνη,
σε μια οικονομία που οι τράπεζες είναι κλειστές εδώ και 2 χρόνια με δική σας ευθύνη,
σε μια οικονομία που τα κόκκινα δάνεια επί των ημερών σας έχουν εκτιναχθεί στο 45,1% του συνόλου.
Άρα εδώ πρέπει να επανεξετάσετε τη διάταξη. Πρέπει να δείτε ξανά το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο θα πρέπει μια επιχείρηση να εμφανίσει κερδοφορία. Τα 3 χρόνια είναι λίγα.

Εκτός των πλάνων σας, όμως, είναι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Ενώ το νομοσχέδιο αναφέρει ρητά ότι δεν περιλαμβάνει τους ελεύθερους επαγγελματίες, εσείς έρχεστε και προσθέτετε στο άρθρο 15 την παράγραφο 21 με την οποία τούς «κλείνετε το μάτι» και υπονοείτε ότι κάτι θα γίνει και γι’ αυτούς. Τι λέτε δηλαδή;

Ότι ναι μεν ο εξωδικαστικός συμβιβασμός δεν τους περιλαμβάνει, θα μπορούν όμως να κάνουν αίτηση για να ρυθμίσουν οφειλές στο δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία.

Τα προβλήματα εδώ είναι δύο:
Πρώτον, αφήνετε εκτός τα χρέη προς τις Τράπεζες.
Δεύτερον, για τους ελεύθερους επαγγελματίες δεν θα ισχύουν συνολικά οι διατάξεις του νομοσχεδίου, αλλά ορισμένες μόνο από αυτές.
Σας ρωτώ λοιπόν. Αφού έχετε την πρόθεση να τους βοηθήσετε, γιατί κάνετε πάλι μισές δουλειές;
Γιατί δεν εισάγετε μια κανονική διαδικασία για τους χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες, όπως κάνετε για τις επιχειρήσεις;

Τα ίδια κάνετε και στο Μητρώο Συντονιστών. Μπορεί να εξηγήσει κάποιος γιατί οι Συντονιστές θα είναι 320; Στο μητρώο του Υπουργείου Δικαιοσύνης υπάρχουν 1.800 διαμεσολαβητές. Έχετε κάποιο σενάριο που να περιγράφει πόσες αιτήσεις αναμένεται να κατατεθούν και πόσες υποθέσεις θα αναλάβει να διεκπεραιώσει κάθε συντονιστής; Αν έχετε κάτι τέτοιο να το καταθέσετε στα πρακτικά κ. Υπουργέ, να ενημερωθούμε κι εμείς.

Και βέβαια υπάρχει το μεγάλο ερώτημα με τη διάταξη που αφορά όσους έχουν ρυθμίσεις πριν την 1.7.2016. Μπορείτε να μας εξηγήσετε, κύριε Υπουργέ, ποιοι μένουν εκτός ρύθμισης;
Κάποιος ο οποίος έχει ρυθμισμένο δάνειο πριν την 01.07.2016 και χρωστάει στο Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά ταμεία, μπαίνει στη ρύθμιση;
Κάποιος ο οποίος έχει ρυθμίσει οφειλές στο Δημόσιο πριν την 01.07.2016 και χρωστάει στην τράπεζα, μπαίνει στη ρύθμιση;
Το λέω αυτό, γιατί υπάρχουν διαμαρτυρίες από τους φορείς της αγοράς και υπάρχει η εντύπωση ότι όσοι επιχειρηματίες προσπαθούν να είναι συνεπείς, δεν θα μπορούν να ρυθμίσουν ολιστικά τα χρέη τους με βάση τις διατάξεις του παρόντος νομοσχεδίου.

Ακούστε. Έχετε ξεκινήσει ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση – και δυστυχώς όπως πάντα – πάτε να το αφήσετε μισό. Ενώ έχετε πάρει μια πρωτοβουλία που υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να δώσει πραγματική ανάσα στην οικονομία, φέρνετε στη Βουλή ένα νομοσχέδιο το οποίο δύσκολα θα λύσει το πρόβλημα για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων.

Και το λέω αυτό, γιατί αν δεν δουλέψει το εργαλείο του εξωδικαστικού συμβιβασμού, τότε η επόμενη λύση θα είναι οι πωλήσεις δανείων. Ξέρετε τι θα γίνει στην αγορά αν πωληθούν δάνεια σε χαμηλές τιμές και ακολουθήσουν μαζικές ρευστοποιήσεις; Δεν θέλετε να ξέρετε κ. Υπουργέ. Και αυτό είναι κάτι που δεν συμφέρει ούτε τους δανειολήπτες, ούτε τις τράπεζες. Οι πρώτοι θα καταστραφούν και οι δεύτερες θα εγγράψουν σημαντικές ζημιές στους ισολογισμούς τους, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για την σταθερότητα του τραπεζικού μας συστήματος.

Άρα το διακύβευμα για να πετύχει ο εξωδικαστικός συμβιβασμός για όσο το δυνατόν περισσότερες επιχειρήσεις, είναι πολύ μεγάλο. Γι’ αυτό, σε μια προσπάθεια να συνεννοηθούμε στοιχειωδώς σας καλώ να δείτε με προσοχή την πρόταση που έχουμε καταθέσει, την πρόταση της Δημοκρατικής Συμπαράταξης για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές των επιχειρήσεων και των ελευθέρων επαγγελματιών. Την καταθέτω στα πρακτικά.

Επιτρέψτε μου να παρουσιάσω εν συντομία τα βασικά της σημεία.

Η  θέση της Δημοκρατικής Συμπαράταξης για τα κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια, είναι άρρηκτα δεμένη με μια νέα εθνική παραγωγική και αναπτυξιακή συμφωνία μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας. Μια συμφωνία στην οποία πρέπει να καταλήξει από κοινού το πολιτικό σύστημα, η κοινωνία και οι παραγωγικές δυνάμεις του τόπου. Προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, είναι να μπορέσουν ξανά οι τράπεζες να χρηματοδοτήσουν τις επιχειρήσεις. Και κυρίως τις επιχειρήσεις που λειτουργούν και συμβάλουν στην απασχόληση.

Σε αυτή την κατεύθυνση, η πρότασή μας κινείται σε δύο βασικούς άξονες.
Ο πρώτος αφορά τον εξωδικαστικό συμβιβασμό. Έναν εξωδικαστικό συμβιβασμό χωρίς αδικαιολόγητους αποκλεισμούς και μια πραγματική διαδικασία διαμεσολάβησης με δεσμευτικό για τα μέρη αποτέλεσμα.
Ο δεύτερος αφορά τη δημιουργία Ταμείου Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων που θα λειτουργεί ως ιδιωτικός οργανισμός διαχείρισης ιδιωτικού χρέους.
Θα ξεκινήσω με τις προτάσεις μας για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό.

1. Εμείς πιστεύουμε ότι οι λύσεις θα πρέπει να απευθύνονται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων και επαγγελματιών, με εφαρμογή κοινών, ρεαλιστικών και τυποποιημένων κριτηρίων βιωσιμότητας. Ενδεικτικά αυτά μπορούν να είναι:
Για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις η καθαρή θέση, ο κύκλος εργασιών και το ύψος των εγγυήσεων.
Για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες ο κύκλος εργασιών, το μικτό κέρδος ή τα αποτελέσματα χρήσης.
2. Προτείνουμε την καθιέρωση ειδικής διαδικασίας διαμεσολάβησης, με δεσμευτικό για τα μέρη αποτέλεσμα, στην οποία θα προσφεύγουν οι Ελεύθεροι Επαγγελματίες και οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις και θα καθορίζει τη δυνατότητα εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Στο μηχανισμό αυτό θα μπορούν να προσφεύγουν και όσοι έχουν καταθέσει αιτήσεις στο νόμο 3869/2010.

3. Οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες που διασφαλίζουν φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα και προσπαθούν να είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους απέναντι στο Ελληνικό Δημόσιο, θα πρέπει να έχουν ευνοϊκότερη αντιμετώπιση.

4. Ειδική αντιμετώπιση πρέπει να έχουν, επίσης, τα επιχειρηματικά σχήματα και τα «business plans» μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων που προβλέπουν ρεαλιστικές συγχωνεύσεις ή συνεργασίες χωρίς να στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό. Αντίστοιχα, ευνοϊκή μεταχείριση πρέπει να υπάρχει και για προτάσεις μεταβίβασης ή εξαγοράς επιχειρήσεων που μπαίνουν στη διαδικασία του εξωδικαστικού συμβιβασμού.

5. Η πολιτική επιτοκίων των τραπεζών πρέπει να αλλάξει. Οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να μπορούν να ανταγωνιστούν τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές με ίσους όρους. Βασικός στόχος της χώρας πρέπει να είναι η βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου με αύξηση των εξαγωγών, αν θέλουμε κάποια στιγμή να επιστρέψουμε στα 280 δις ΑΕΠ του 2008, από τα 176 που βρισκόμαστε σήμερα. Αυτό βέβαια δεν πρόκειται να συμβεί όσο η χώρα δεν μπαίνει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, όσο βρισκόμαστε εκτός αγορών.

6. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων από τους 1800 διαπιστευμένους διαμεσολαβητές του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Οι αποκλεισμοί δεν βοηθούν σε κάτι.

7. Το θεσμικό πλαίσιο πρέπει να καταγράφει ρητά εναλλακτικούς τύπους ρυθμίσεων. Ενδεικτικά, αυτοί μπορεί να είναι η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής, η περίοδος χάριτος με διαχωρισμό και πάγωμα της οφειλής και η κλασματική καταβολή δόσης. Επιπλέον, χρειαζόμαστε ρεαλιστικά κριτήρια για να προσδιορίσουμε τον τρόπο εξόφλησης των οφειλών προς το Δημόσιο και τα Ταμεία. Αυτό μπορεί να γίνει με επανυπολογισμό προστίμων και προσαυξήσεων.

8. Τέλος, προτείνουμε την θεσμοθέτηση ειδικής διαδικασίας για τη στήριξη των μεγάλων επιχειρήσεων που θα συνοδεύεται από ρήτρα απασχόλησης στα πλάνα αναδιάρθρωσής τους.

Κλείνω με τον δεύτερο άξονα της πρότασής μας, το Ταμείο Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων.

Το προτεινόμενο Ταμείο θα αναλάβει τη διαχείριση μέρους των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων των τραπεζών, ώστε να απελευθερωθούν οι ισολογισμοί τους από το 2018 και μετά. Η πλειοψηφία των μετόχων του Ταμείου θα είναι αφενός, ιδιώτες επενδυτές και οι εγχώριες τράπεζες, αφετέρου το Ελληνικό Δημόσιο με μειοψηφική συμμετοχή, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλοι δημόσιοι φορείς, όπως τα ασφαλιστικά ταμεία.

Το Ταμείο θα μπορεί να αγοράζει τμηματικά κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια από τους ισολογισμούς των τραπεζών ώστε να αξιολογηθεί σε πρώτη φάση η αποδοτικότητά του, ανάλογα με την πορεία της διαχείρισής τους. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιώκει συνολικές λύσεις για τις οφειλές των επιχειρηματιών σε συνεργασία με το Δημόσιο. Άρα μιλάμε για μια ολοκληρωμένη λύση, ένα συνολικό πακέτο ρύθμισης οφειλών.

Τα εργαλεία που θα έχει το Ταμείο περιλαμβάνουν:
Μακροχρόνιες ρυθμίσεις με πολύ χαμηλά επιτόκια
Το ίδιο ισχύει για τα πρόστιμα και τις προσαυξήσεις από τα ασφαλιστικά ταμεία και την εφορία.Διαγραφές οφειλών, ειδικά σε ποσά που αφορούν μη λογιστικοποιημένους τόκους και τηρούνται εξωλογιστικά από τα πιστωτικά ιδρύματα.
Εργαλεία προσέλκυσης επενδύσεων για τη χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης μεγάλων ή και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Πωλήσεις δανείων και ρευστοποιήσεις αν δεν ενδείκνυται οποιαδήποτε άλλη μέθοδος είσπραξης της οφειλής.
Στην πρότασή μας υπάρχουν δύο βασικές καινοτομίες:
Η πρώτη, έχει να κάνει με τη δυνατότητα επαναπώλησης των δανείων στις εμπορικές τράπεζες, όταν η επιχείρηση θα έχει επανακάμψει.
Η δεύτερη, αφορά τη δυνατότητα του Ταμείου να παίρνει τον έλεγχο των επιχειρήσεων σε περίπτωση που οι υφιστάμενοι μέτοχοι δε θέλουν ή δε μπορούν να τις στηρίξουν. Στόχος είναι να βρεθούν στρατηγικοί επενδυτές που θα καταστήσουν την επιχείρηση βιώσιμη.
Η πρότασή μας δίνει πραγματικές λύσεις, σε πραγματικά προβλήματα. Αν κάνετε σήμερα μισές δουλειές, αύριο θα χρειαστεί πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια και κόπο για να λυθεί το πρόβλημα. Κι εσάς μπορεί να μην σας νοιάζει γιατί δεν θα είστε Κυβέρνηση, νοιάζει όμως τον ελληνικό λαό. Οι αυταπάτες σας έχουν κοστίσει στην τσέπη του πολίτη ήδη 12,5 δις € και σύντομα θα ψηφίσετε ακόμα 3,6 δις νέα μέτρα επειδή εδώ και ένα χρόνο δεν μπορείτε να εφαρμόσετε αυτά που εσείς συμφωνήσατε και υπογράψατε το καλοκαίρι του 2015.

Αποφασίστε, λοιπόν, τι θέλετε να κάνετε. Αποφασίστε αν θα κάνετε πάλι μισές δουλειές ή αν θα δουλέψετε σοβαρά για να πάρει ανάσα η οικονομία, για να επιστρέψει η ελπίδα στις επιχειρήσεις και την αγορά.